Vụ bê bối Hồ Hữu Hòa trong Giáo hội Việt Nam: 3 năm không lời giải đáp
Vụ bê bối Hồ Hữu Hòa trong Giáo hội Việt Nam: 3 năm không lời giải đáp
Suốt chiều dài lịch sử, giáo phận Vinh được xem là “cái nôi của ơn gọi” cho Giáo hội Công giáo Việt Nam, đồng thời cũng là “điểm nóng” của tranh cãi.
Từ những phong trào giáo dân kiên cường và đội ngũ giáo sỹ đông đảo đến những tranh chấp đất đai thường xuyên và những cuộc biểu tình công khai, Vinh thường xuyên đứng ở tuyến đầu của Giáo hội và xã hội.
Nhưng kể từ năm 2022, vụ việc của Gioan Baotixita Hồ Hữu Hòa – một nhân vật gây tranh cãi bất ngờ được thụ phong linh mục tại Phi Luật Tân – đã đẩy giáo phận vào tâm bão, để lại nhiều nghi vấn vẫn chưa được giải đáp.
Một nhân vật gây tranh cãi
Hồ Hữu Hòa không phải là một cái tên ít người biết đến ở Việt Nam trước khi được thụ phong. Ông từng khét tiếng là một thầy bói và bị kết án trong một vụ án hối lộ gây chấn động, liên quan đến cả những quan chức cao cấp.
Sau khi mãn hạn tù, ông lại xuất hiện dưới một vỏ bọc hoàn toàn mới. Cuối năm 2022, ông được thụ phong phó tế và sau đó là linh mục tại giáo phận Maasin ở Phi Luật Tân, được cho là dựa trên những văn bản do giáo phận Vinh ban hành.
Đối với những người Công giáo quen thuộc với con đường thông thường để trở thành linh mục - thường phải trải qua ít nhất bảy đến tám năm đào tạo tại chủng viện, cùng với sự kiểm tra nghiêm ngặt của giáo phận sở tại - tin tức này đến như một cú sét đánh.
Việc một người không có nền tảng thần học, và với lý lịch gây tranh cãi như vậy, lại đột nhiên xuất hiện trong phẩm phục linh mục quả là điều khó hiểu đối với nhiều người.
Sự bàng hoàng trong lòng các tín hữu
Lễ thụ phong ngay lập tức gây ra sự phẫn nộ trong cộng đồng Công giáo Việt Nam. Trên mạng xã hội và trong những cuộc trò chuyện tại giáo xứ, những câu hỏi cứ thế chồng chất: Làm sao chuyện này lại có thể xảy ra? Ai là người chịu trách nhiệm? Tại sao các nhà chức trách Giáo hội không lên thanh minh?
Trong một tuyên bố chính thức, Đức Giám mục Vinh phủ nhận mọi trách nhiệm và tuyên bố rằng Tòa Giám mục Giáo phận đã bị lạm dụng. Ngài quy trách nhiệm cho cấp dưới, cụ thể là Tòa Giám mục, người bị cáo buộc đã ký những văn bản mà không có thẩm quyền.
Mặc dù lời giải thích này có thể được bảo vệ về mặt pháp lý, nhưng nó đã gây ra cuộc tranh luận gay gắt trong cộng đồng tín hữu. Nhiều người Công giáo lập luận rằng, với tư cách là mục tử chính của giáo phận, giám mục không thể dễ dàng phủi tay trách nhiệm.
Tình hình càng trở nên phức tạp hơn bởi những chia rẽ nội bộ trong hàng giáo sĩ.
Một số linh mục có quan điểm khác biệt, chẳng hạn như Cha Anthony Đặng Hữu Nam, từ lâu ngài đã thẳng thắn chỉ trích ban lãnh đạo giáo phận và đã lợi dụng vụ việc này để nêu bật những gì họ coi là những sai sót mang tính hệ thống.
Những bất đồng công khai này nhấn mạnh sự thiếu thống nhất trong giáo phận và làm gia tăng cảm giác bất an trong các cộng đồng giáo xứ.
Về mặt thần học và giáo luật, vụ việc đặt ra những câu hỏi nghiêm trọng.
Để việc truyền chức có hiệu lực, ứng viên phải xuất trình “ủy nhiệm thư” - sự cho phép chính thức từ giám mục của mình.
Nếu các tài liệu được trình bày tại Phi Luật Tân thực sự bị làm giả, thì việc truyền chức không hợp lệ, và những hành vi bí tích do Hồ Hữu Hòa thực hiện sẽ không hợp lệ.
Vụ việc cũng phơi bày một lỗ hổng quản trị trong Giáo hội nói chung: Giáo phận Maasin được cho là tin tưởng vào tài liệu họ nhận được, trong khi Giáo phận Vinh lại phủ nhận sau khi sự việc xảy ra.
Việc thiếu sự phối hợp và xác minh giữa giáo phận ở hai quốc gia đã tạo cơ hội cho sự thao túng. Trong mắt nhiều người, đây không chỉ là một vụ bê bối cá nhân mà còn là một thất bại mang tính hệ thống.
Sự im lặng kéo dài
Hơn ba năm đã trôi qua. Cả Vinh và Maasin đều hứa sẽ điều tra, nhưng không có kết quả nào được công bố.
Tòa thánh Vatican cũng im lặng. Ngay cả Hội đồng Giám mục Công giáo Việt Nam, vốn có thể làm rõ hoặc giải trình, cũng không có động thái rõ ràng nào để đưa vấn đề ra ánh sáng.
Đối với nhiều người Công giáo, sự im lặng mang tính thể chế này ở mọi cấp độ giống như một quyết định cố ý để vụ việc âm thầm chìm vào quên lãng.
Một số người nghi ngờ rằng sự im lặng này có liên quan đến mối quan hệ ngoại giao đang ấm lên giữa Việt Nam và Tòa Thánh, khi cả hai bên đều mong muốn tránh tranh cãi.
Nhưng tín hữu vẫn tiếp tục chờ đợi. Như một giáo dân đã nói: “Nếu chúng ta không biết sự thật, làm sao chúng ta có thể tiếp tục tin rằng Giáo hội minh bạch với chúng ta?”
Vụ bê bối xảy ra trong một giáo phận vốn đã nổi tiếng với tính chất nghịch lý.
Vinh từ lâu đã được ngưỡng mộ như một thành trì của sức sống Công giáo. Hiện nay, giáo phận có hơn 308.000 tín hữu, gần 270 linh mục và hơn 2.000 tu sỹ phục vụ tại 132 giáo xứ.
Năm 2021, giữa đại dịch, Vinh đã truyền chức 34 linh mục chỉ trong một ngày — một minh chứng nổi bật cho số lượng ơn gọi dồi dào của giáo phận.
Giáo phận cũng đã cho Giáo hội sáu vị tử đạo vào năm 1988, biểu tượng cho lịch sử đức tin của giáo phận dưới sự bách hại.
Đồng thời, Vinh thường xuyên là tâm điểm của những cuộc tranh cãi.
Năm 2011, hàng chục ngàn người Công giáo đã tham gia những cuộc biểu tình đòi bồi thường cho đất đai của Giáo hội bị tịch thu.
Năm 2018, giáo dân ở Kẻ Gai đã xung đột với chính quyền địa phương về việc sử dụng đất, dẫn đến các vụ bắt giữ và thẩm vấn.
Gần đây nhất là vào năm 2023, một cuộc xung đột đất đai tại giáo xứ Trại Gà đã buộc chính Đức Giám mục phải can thiệp và công bố một báo cáo điều tra.
Những sự kiện này minh họa cho cả sức mạnh huy động của người Công giáo Vinh và vai trò thường xuyên của giáo phận như một “điểm nóng” căng thẳng với nhà nước.
Một vết thương hở
Vụ Hồ Hữu Hòa, do đó, đã trở thành một vết thương đặc biệt đau đớn. Nó phơi bày những lỗ hổng trong quản trị, làm sâu sắc thêm những chia rẽ nội bộ và làm lung lay niềm tin của tín hữu vào sự lãnh đạo của Giáo hội.
Đối với một số người, khía cạnh đáng lo ngại nhất không phải là bản thân lễ tấn phong mà là sự im lặng sau đó.
Khi mối quan hệ giữa Việt Nam và Vatican được cải thiện, nhiều người Công giáo hy vọng rằng sự minh bạch cuối cùng sẽ được khôi phục.
Bởi trong đời sống của Giáo hội, sự thật không chỉ đơn thuần là một chi tiết hành chính — đó là một trách nhiệm mục vụ và là nền tảng của niềm tin trong cộng đồng.
Nếu sự thật tiếp tục bị trì hoãn, sự rạn nứt đức tin sẽ ngày càng lớn hơn, để lại dấu ấn không thể phai mờ không chỉ đối với giáo phận Vinh mà còn đối với uy tín của Giáo hội Công giáo Việt Nam nói chung.
(Theo UCA News)