Sự khôn ngoan vĩnh cửu trong thời gian ngắn ngủi

Sự khôn ngoan vĩnh cửu trong thời gian ngắn ngủi – Bài học từ người quản gia bất lương

Hôm nay, Tin Mừng theo Thánh Luca đã mở ra trước mắt chúng ta một dụ ngôn có thể nói là gây nhiều tranh cãi và khó hiểu nhất trong số các lời dạy của Chúa Giêsu: dụ ngôn về người quản gia bất lương. Một dụ ngôn tưởng chừng như ca ngợi sự lươn lẹo, nhưng ẩn sâu bên trong là một thông điệp vĩnh cửu về sự khôn ngoan, về cách chúng ta sử dụng cuộc đời hữu hạn này để chuẩn bị cho một tương lai vô hạn. Chúng ta hãy cùng nhau đào sâu những tầng ý nghĩa mà Chúa Giêsu muốn gửi gắm qua câu chuyện đầy kịch tính này.

Câu chuyện bắt đầu với một người quản gia, người được giao phó trọng trách quản lý tài sản khổng lồ của ông chủ. Tuy nhiên, thay vì làm tròn bổn phận, anh ta lại bị tố cáo là đã phung phí của cải. Bị ông chủ gọi đến, anh ta nhận được phán quyết: “Công việc quản lý của anh, anh tính sổ đi, vì từ nay anh không được làm quản gia nữa!” Đây là một khoảnh khắc khủng hoảng tột cùng. Mất việc không chỉ có nghĩa là mất thu nhập, mà còn là mất đi địa vị xã hội, mất đi tương lai. Trong bối cảnh đó, anh ta đã tự hỏi mình: “Mình sẽ làm gì đây? Cuốc đất thì không nổi, ăn mày thì hổ ngươi.”

Chúng ta có thấy mình trong hình ảnh của người quản gia này không? Cuộc đời của mỗi chúng ta cũng là một khoảng thời gian quản lý những ân huệ mà Thiên Chúa ban tặng: thời gian, tài năng, sức khỏe, của cải, các mối quan hệ, và quan trọng nhất là linh hồn mình. Chúng ta có đang sử dụng những "tài sản" đó một cách khôn ngoan không? Hay chúng ta cũng đang "phung phí" chúng vào những điều vô nghĩa, tạm bợ, những lo toan trần thế mà quên đi mục đích tối hậu? Mỗi ngày trôi qua, chúng ta đang tiến gần hơn đến thời khắc phải "tính sổ", đến lúc phải giao lại "công việc quản lý" của mình cho Chúa. Cái chết, giống như việc bị "cất chức quản gia", sẽ đến với mỗi người. Lúc đó, chúng ta sẽ làm gì? Cuốc đất (tức là làm việc thiện để cứu vãn) thì không kịp nữa, ăn mày (tức là van xin lòng thương xót) thì có lẽ đã quá muộn nếu chúng ta không chuẩn bị từ trước.

Đây chính là điểm mấu chốt: Nhận thức về sự hữu hạn của thời gian, về sự mất mát sắp xảy đến, đã trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy người quản gia tìm kiếm một lối thoát. Trong hoàn cảnh tưởng chừng như bế tắc, anh ta đã nhìn thấy một cơ hội.

Với ý nghĩ "Mình biết phải làm gì rồi, để sau khi mất chức quản gia, sẽ có người đón rước mình về nhà họ!", người quản gia đã thực hiện một kế hoạch táo bạo. Anh ta gọi từng con nợ của chủ đến, và thay vì thu đủ số nợ, anh ta đã giảm bớt một cách đáng kể. Người nợ 100 thùng dầu ô-liu, anh ta bảo viết 50. Người nợ 1000 giạ lúa, anh ta bảo viết 800. Hành động này rõ ràng là bất lương nếu xét theo tiêu chuẩn đạo đức thông thường, vì anh ta đã làm thất thoát tài sản của ông chủ thêm nữa.

Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên là ông chủ không những không trách phạt thêm, mà lại "khen tên quản gia bất lương đó đã hành động khôn khéo." Tại sao vậy? Ông chủ khen sự khôn ngoan, sự tính toán thiệt hơn để đảm bảo tương lai của anh ta. Người quản gia này, dù bất lương, nhưng có một tầm nhìn xa. Anh ta đã hy sinh một chút lợi ích vật chất trước mắt (của ông chủ, chứ không phải của mình) để đổi lấy một tương lai an toàn, có nơi nương tựa sau này. Anh ta không bị ràng buộc bởi sự trung thành với ông chủ lúc bấy giờ, mà hoàn toàn tập trung vào việc bảo đảm cuộc sống cho chính mình.

Chúa Giêsu không hề khuyến khích chúng ta trở nên bất lương, không bao giờ! Điều Chúa muốn chúng ta học ở đây chính là sự khôn ngoan, sự tỉnh táo và tầm nhìn xa của người quản gia. Anh ta nhận ra rằng "tiền bạc" hay "của cải" mà anh ta đang quản lý (dù là của ông chủ) có thể được sử dụng như một phương tiện để xây dựng tương lai. Anh ta đã biến "của cải bất chính" thành "những người bạn" sẽ đón tiếp anh ta khi anh ta không còn gì nữa.

Chúa Giêsu đưa ra một sự so sánh sắc bén: "Quả thế, con cái đời này khôn khéo hơn con cái ánh sáng khi xử sự với người đồng loại." "Con cái đời này" là những người bị cuốn hút bởi tiền bạc, quyền lực, danh vọng trần thế. Họ rất giỏi trong việc tính toán, hoạch định để đạt được mục tiêu của mình trong thế giới này. Họ biết cách dùng tiền bạc để tạo ra nhiều tiền bạc hơn, dùng quyền lực để giữ vững quyền lực, dùng các mối quan hệ để phục vụ lợi ích cá nhân. Trong khi đó, "con cái ánh sáng" là những người tin vào Chúa, những người được ban cho ánh sáng chân lý và sự khôn ngoan của Thiên Chúa. Đôi khi, chúng ta lại thiếu đi sự tỉnh táo, sự năng động và tầm nhìn xa như những người trần thế. Chúng ta quá bận tâm vào những lo toan nhỏ nhặt, những tranh chấp vô nghĩa, mà quên đi mục tiêu tối hậu của đời mình: Nước Trời.

Chúa Giêsu muốn đánh thức chúng ta, những người con của ánh sáng: Nếu những người thế gian còn biết dùng của cải vật chất (dù là bất chính trong mắt Thiên Chúa) để chuẩn bị cho một tương lai tạm bợ trên đời này, thì tại sao chúng ta, những người có đức tin vào sự sống đời đời, lại không biết dùng "của cải" mình đang có (thời gian, tài năng, của cải chân thật) để chuẩn bị cho cuộc sống vĩnh cửu?

Chúa Giêsu tiếp tục giảng dạy với những lời cụ thể: "Phần Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: hãy dùng Tiền Của bất chính mà tạo lấy bạn bè, phòng khi hết tiền hết bạc, họ sẽ đón rước anh em vào nơi ở vĩnh cửu."

"Tiền Của bất chính" ở đây không có nghĩa là tiền kiếm được một cách phi pháp. Mà là "tiền của thế gian", "tiền của tạm bợ" – những thứ vật chất không mang giá trị vĩnh cửu nếu chúng ta gắn bó với chúng một cách sai lầm. Tiền bạc tự bản thân nó không xấu, nhưng lòng tham và cách sử dụng tiền bạc sai mục đích mới là xấu. Chúa muốn chúng ta nhìn nhận tiền bạc như một công cụ, một phương tiện để phục vụ Nước Trời, chứ không phải là một mục đích để tôn thờ.

Làm sao để "dùng Tiền Của bất chính mà tạo lấy bạn bè"? Đó chính là dùng của cải vật chất, tài năng, thời gian, sức lực của mình để làm việc thiện, để giúp đỡ những người nghèo khó, bệnh tật, những người bị bỏ rơi. Khi chúng ta ban phát của cải vật chất cho những người kém may mắn, chúng ta không chỉ làm một việc bác ái, mà còn đang "đầu tư" vào Nước Trời. Những người được chúng ta giúp đỡ chính là "những người bạn" sẽ cầu nguyện cho chúng ta, và chính Thiên Chúa sẽ ghi nhận công lao đó. Khi chúng ta "hết tiền hết bạc" (tức là khi chúng ta lìa cõi đời này), chính những việc làm bác ái đó, cùng với lời cầu bầu của những người chúng ta đã giúp đỡ, sẽ "đón rước anh em vào nơi ở vĩnh cửu."

Chúa Giêsu tiếp tục đưa ra những chân lý bất biến: "Ai trung tín trong việc rất nhỏ, thì cũng trung tín trong việc lớn; ai bất lương trong việc rất nhỏ, thì cũng bất lương trong việc lớn." Điều này nhấn mạnh rằng tính cách của chúng ta được hình thành qua những hành động nhỏ bé hàng ngày. Nếu chúng ta không trung thực, không trách nhiệm trong việc quản lý những gì nhỏ nhặt, tạm bợ (tiền bạc, thời gian, lời hứa), thì làm sao chúng ta có thể trung tín trong những điều lớn lao hơn, như việc quản lý ân sủng và ơn cứu độ của Thiên Chúa? "Vậy nếu anh em không trung tín trong việc sử dụng Tiền Của bất chính, thì ai sẽ tín nhiệm mà giao phó của cải chân thật cho anh em?" "Của cải chân thật" ở đây chính là những giá trị thiêng liêng, ân sủng, và sự sống đời đời. Nếu chúng ta không biết sử dụng đúng đắn những gì thuộc về thế gian này, thì làm sao chúng ta có thể xứng đáng với những kho tàng vĩnh cửu của Thiên Chúa? "Và nếu anh em không trung tín trong việc sử dụng của cải của người khác, thì ai sẽ ban cho anh em của cải dành riêng cho anh em?" Mọi thứ chúng ta đang có đều là của Chúa, chúng ta chỉ là người quản lý. Nếu chúng ta bất trung trong vai trò quản lý này, thì làm sao Chúa có thể ban cho chúng ta "của cải dành riêng cho anh em" – tức là phần thưởng vĩnh cửu mà Ngài đã chuẩn bị cho những người con trung thành?

Cuối cùng, Chúa Giêsu đưa ra lời cảnh báo tuyệt đối: "Không gia nhân nào có thể làm tôi hai chủ, vì hoặc sẽ ghét chủ này mà yêu chủ kia, hoặc sẽ gắn bó với chủ này mà khinh dể chủ nọ. Anh em không thể vừa làm tôi Thiên Chúa, vừa làm tôi Tiền Của được."

Đây là một sự lựa chọn không thể dung hòa. Chúng ta không thể vừa muốn phục vụ Chúa, vừa muốn tôn thờ tiền bạc, danh vọng, quyền lực thế gian. Tiền bạc tự nó không có linh hồn, nhưng khi chúng ta để nó chi phối cuộc sống, nó sẽ trở thành một "chủ" đòi hỏi sự phục vụ tuyệt đối, dẫn chúng ta xa rời Thiên Chúa.

Dụ ngôn về người quản gia bất lương không phải là lời mời gọi chúng ta làm điều xấu, mà là lời kêu gọi chúng ta suy nghĩ sâu sắc về cách sống của mình. Hãy học hỏi sự khôn ngoan của "con cái đời này" trong việc hoạch định tương lai, nhưng hãy sử dụng sự khôn ngoan đó cho mục đích cao cả hơn: Nước Trời.

Chúng ta đang là những người quản lý, và thời gian quản lý của chúng ta là hữu hạn. Hãy dùng thời gian, tài năng, của cải vật chất mà Thiên Chúa ban cho để làm những việc lành phúc đức, để giúp đỡ tha nhân, để xây dựng Nước Chúa ngay trên trần thế này. Hãy biến những "tiền của bất chính" của thế gian thành những "người bạn" vĩnh cửu sẽ đón rước chúng ta vào nơi ở trường tồn.

Hãy sống mỗi ngày với nhận thức rằng chúng ta đang chuẩn bị cho một cuộc sống vĩnh cửu. Đừng để mình bị cuốn theo những phù phiếm, những lo toan tạm bợ của thế giới này. Hãy đặt Thiên Chúa làm chủ duy nhất của cuộc đời mình, và dùng mọi thứ Ngài ban cho để vinh danh Ngài và phục vụ anh chị em.

Cầu xin Chúa Giêsu, Đấng khôn ngoan vĩnh cửu, ban cho mỗi người chúng ta ơn hiểu biết và lòng can đảm để sống khôn ngoan theo ý Chúa, để một ngày kia, khi "hết tiền hết bạc" trên đời này, chúng ta sẽ được Ngài và các thánh đón rước vào nơi ở vĩnh cửu trên Thiên Đàng. Amen.

BÀI HỌC VỀ CÁCH SỬ DỤNG TIỀN CỦA TRẦN THẾ ĐỂ GIÀNH LẤY NƯỚC TRỜI

Hôm nay, một lần nữa, chúng ta cùng lắng nghe một trong những lời giáo huấn gây nhiều băn khoăn và thách thức nhất của Chúa Giêsu trong Tin Mừng theo thánh Luca: dụ ngôn về người quản gia bất lương. Vừa nghe qua, dụ ngôn này dường như mâu thuẫn với mọi giáo huấn về đạo đức mà chúng ta vẫn thường được học. Một người quản gia bị tố cáo là phung phí của cải của chủ, nhưng thay vì bị trừng phạt, anh ta lại được chính ông chủ khen ngợi vì sự khôn khéo của mình. Điều này khiến chúng ta bối rối và tự hỏi: Liệu Chúa Giêsu có đang ngầm khuyến khích sự gian dối? Lẽ nào Người đang dạy chúng ta phải sống thực dụng và bất lương?

Không, chắc chắn là không. Giáo huấn của Chúa Giêsu luôn là chân lý và sự thật. Để hiểu được dụ ngôn này, chúng ta không được nhìn vào hành động bất lương của người quản gia, mà phải nhìn vào thái độ và sự khôn ngoan mà anh ta đã thể hiện. Chúa Giêsu không khen ngợi sự bất lương, nhưng Người lại đề cao sự khôn ngoan, sự nhạy bén và tầm nhìn xa trông rộng của anh ta. Dụ ngôn này là một lời mời gọi chúng ta, những người con cái ánh sáng, phải có sự khôn ngoan của con cái đời này, nhưng với một mục đích cao cả hơn, một mục tiêu vĩnh cửu hơn: Nước Trời.

Câu chuyện bắt đầu với một người quản gia đang đứng trước một cuộc khủng hoảng lớn nhất trong đời: ông chủ đã phát hiện ra sự phung phí của anh ta và quyết định cất chức. Cuộc đời anh ta dường như rơi vào ngõ cụt: "Cuốc đất thì không nổi, ăn mày thì hổ ngươi." Anh ta biết mình không có tài năng lao động nặng nhọc, và cũng không thể chấp nhận cuộc sống phụ thuộc, ăn bám.

Tuy nhiên, chính trong khoảnh khắc tuyệt vọng đó, anh ta đã không bỏ cuộc. Thay vì than thân trách phận, anh ta đã nhanh chóng nhìn vào thực tại và đưa ra một quyết định táo bạo. Anh ta sử dụng quyền lực còn sót lại của mình, trước khi mất chức, để giúp đỡ những con nợ của chủ. Anh ta đã giảm bớt một nửa số dầu ôliu và 20% số lúa mà họ nợ.

Hành động này có vẻ bất lương, nhưng nó lại là một chiến lược vô cùng thông minh và đầy tính toán. Anh ta đã "đầu tư" vào tương lai của mình. Bằng cách giảm nợ, anh ta đã mua được lòng biết ơn và sự trung thành của những người này. Anh ta đã tạo ra một "mạng lưới bạn bè" rộng lớn, sẵn sàng đón rước và cưu mang anh ta sau khi anh ta mất hết tất cả. Sự khôn ngoan của anh ta nằm ở chỗ, anh ta biết dùng những phương tiện tạm thời (biên lai và tài sản của chủ) để đảm bảo cho một tương lai lâu dài (sự cưu mang của những người bạn).

Chúa Giêsu đã nhận xét: "Và ông chủ khen tên quản gia bất lương đó đã hành động khôn khéo. Quả thế, con cái đời này khôn khéo hơn con cái ánh sáng khi xử sự với người đồng loại." "Con cái đời này" là những người biết sử dụng các phương tiện trần thế để đạt được mục tiêu của họ. Họ nhạy bén, thực dụng, và biết nắm bắt cơ hội. Họ biết đầu tư, biết xây dựng quan hệ, và biết nhìn xa trông rộng.

Bài học đầu tiên Chúa Giêsu muốn dạy chúng ta là: người Kitô hữu, "con cái ánh sáng", cần phải học hỏi sự khôn ngoan đó. Chúng ta không thể sống một cách ngây thơ, thiếu suy nghĩ, mà phải biết tận dụng mọi nguồn lực, mọi cơ hội mà Chúa ban cho, để đạt được mục tiêu lớn nhất của đời mình: Nước Trời.

Đây là điểm mấu chốt và cũng là phần khó hiểu nhất của dụ ngôn. Chúa Giêsu không nói chúng ta phải làm điều bất lương, nhưng Người lại nói: "Hãy dùng Tiền Của bất chính mà tạo lấy bạn bè, phòng khi hết tiền hết bạc, họ sẽ đón rước anh em vào nơi ở vĩnh cửu."

Để hiểu được lời này, chúng ta cần hiểu ý nghĩa của "Tiền Của bất chính" (Mammon). Từ này không chỉ đơn giản là tiền bạc có được từ những việc làm sai trái. Trong nguyên bản, nó có nghĩa rộng hơn là "tiền bạc của thế gian" hay "tiền bạc giả dối." Tiền bạc, của cải vật chất, danh vọng, quyền lực... tất cả chỉ là phương tiện tạm thời, không thể theo chúng ta đến cõi đời sau. Chúng là những thứ không chân thật, vì chúng sẽ mất đi, không có giá trị vĩnh cửu.

Chúa Giêsu mời gọi chúng ta hãy khôn ngoan như người quản gia, nhưng với một tầm nhìn siêu nhiên. Chúng ta phải dùng những thứ "bất chính" và "tạm thời" đó để tạo ra những giá trị vĩnh cửu. Sử dụng tiền bạc, tài năng, và thời gian của chúng ta để giúp đỡ người nghèo, chia sẻ với người thiếu thốn, đóng góp cho công việc của Chúa, và làm chứng cho Tin Mừng. Khi chúng ta dùng của cải trần thế để làm việc thiện, chúng ta không chỉ đang tích lũy kho tàng trên trời, mà còn đang tạo ra những "người bạn" thiêng liêng. Chính những người nghèo, những người đói khổ, những người bị gạt ra lề xã hội, mà chúng ta đã giúp đỡ, sẽ là những người đón rước chúng ta vào Nước Trời.

Giáo huấn này là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về trách nhiệm của chúng ta đối với của cải mà chúng ta đang quản lý. Chúa không trao cho chúng ta của cải để chúng ta tích trữ, sống ích kỷ, hay để chúng ta sùng bái chúng. Ngược lại, Người muốn chúng ta trở thành những người quản lý khôn ngoan, biết dùng của cải vật chất như một phương tiện để phục vụ Chúa và xây dựng Nước Chúa. Một người quản lý tốt không phải là người giữ khư khư mọi thứ cho riêng mình, mà là người biết sử dụng chúng một cách hiệu quả để làm lợi cho chủ. Và chủ của chúng ta, chính là Thiên Chúa.

Để làm rõ hơn ý tưởng của Người, Chúa Giêsu nói tiếp: "Ai trung tín trong việc rất nhỏ, thì cũng trung tín trong việc lớn; ai bất lương trong việc rất nhỏ, thì cũng bất lương trong việc lớn."

Tiền bạc, tài năng, và những trách nhiệm trong cuộc sống hằng ngày chính là những "việc rất nhỏ" mà Chúa trao phó cho chúng ta. Đây là bài tập để chúng ta rèn luyện lòng trung tín. Nếu chúng ta không thể trung tín trong việc sử dụng của cải vật chất, thì làm sao chúng ta có thể được tín nhiệm để đón nhận "của cải chân thật," tức là ơn sủng, tình yêu, và Nước Trời?

Sự trung tín trong những việc nhỏ không chỉ là sự trung thực với tiền bạc, mà còn là sự trung tín với thời gian, với lời hứa, với công việc, và với những mối quan hệ. Một người bất cẩn, thiếu trung thực trong những việc nhỏ nhất, sẽ khó có thể được tin tưởng để giao phó những trách nhiệm lớn hơn. Ngược lại, một người luôn cẩn trọng, tỉ mỉ và trung thực trong mọi việc, dù là nhỏ nhất, thì người đó đã xây dựng được một nền tảng vững chắc cho nhân cách và đức tin của mình. Lòng trung tín của chúng ta trong đời sống hằng ngày chính là thước đo cho sự chuẩn bị của chúng ta cho cuộc sống vĩnh cửu.

Cuối cùng, Chúa Giêsu kết thúc dụ ngôn bằng một lời khẳng định dứt khoát: "Không gia nhân nào có thể làm tôi hai chủ... Anh em không thể vừa làm tôi Thiên Chúa, vừa làm tôi Tiền Của được."

Đây là một sự lựa chọn không thể thỏa hiệp. Cả Chúa và tiền của đều đòi hỏi sự toàn tâm, toàn ý. Nếu chúng ta yêu mến tiền của, chúng ta sẽ dành hết thời gian, năng lực và tâm trí để kiếm tìm, nắm giữ nó. Chúng ta sẽ đặt tiền bạc lên trên mọi thứ, thậm chí cả tình yêu thương, công lý, và các giá trị tinh thần. Khi đó, tiền bạc đã trở thành một thần tượng, một ngẫu tượng mà chúng ta sùng bái, và chúng ta là những kẻ nô lệ.

Ngược lại, nếu chúng ta chọn Chúa làm Chủ duy nhất của đời mình, chúng ta sẽ nhìn nhận mọi sự, kể cả tiền bạc, đều là hồng ân từ Chúa. Chúng ta sẽ dùng tiền bạc để phụng sự Người, để làm điều tốt, để xây dựng Nước Chúa. Tình yêu dành cho Chúa sẽ là động lực, là kim chỉ nam cho mọi hành động của chúng ta. Lời Chúa không lên án tiền bạc, vì tiền bạc tự nó không xấu. Điều xấu là lòng tham, là sự sùng bái tiền bạc. Chúa Giêsu muốn giải thoát chúng ta khỏi sự nô lệ ấy để chúng ta được tự do phụng sự Người.

Dụ ngôn về người quản gia bất lương không phải là một bài học về sự gian lận, mà là một lời mời gọi sống khôn ngoan. Chúng ta được mời gọi nhìn lại mối quan hệ của mình với tiền bạc và của cải vật chất.

Hãy sử dụng những của cải trần thế một cách khôn ngoan, với tầm nhìn của Nước Trời, để chúng trở thành phương tiện giúp chúng ta sống yêu thương, giúp đỡ người khác, và tích lũy kho tàng trên trời.

Hãy rèn luyện lòng trung tín của mình trong những việc nhỏ bé nhất, bởi vì sự trung tín ấy là nền tảng của mọi điều lớn lao.

Và quan trọng hơn hết, hãy dứt khoát chọn Chúa làm Chủ duy nhất của cuộc đời mình, để tình yêu dành cho Người là động lực mạnh mẽ nhất, giúp chúng ta vượt qua mọi thử thách và sống một cuộc đời ý nghĩa, trọn vẹn, xứng đáng được đón rước vào nơi ở vĩnh cửu.

Xin Chúa ban cho mỗi người chúng ta ơn khôn ngoan của Thánh Thần để sống đúng lời Người dạy, để một ngày kia chúng ta xứng đáng được nhận lấy của cải chân thật mà Người đã hứa ban. Amen.

Lm. Anmai, CSsR