MẸ ĐÂY
Lm. JBT Phạm Quốc Hưng, CSsR
Cuốn phim Cuộc Thương Khó của Đức Kitô do đạo diễn Mel Gibson thực hiện, bắt đầu trình chiếu tại các rạp xinê trên toàn nước Mỹ vào Thứ Tư Lễ Tro ngày 25/02/2004, đã trở thành một cuốn phim được nhiều người xem và bàn tán nhất trong thời gian này.
Sau khi được xem trước cuốn phim, Đức Hồng Y Dario Casreillon Hoyos, Bộ Trưởng Bộ Giáo Sĩ, đã nhận xét về cuốn phim này như sau: “Cuốn phim này là một chiến thắng của đức tin và nghệ thuật. Nó sẽ là một khí cụ để diễn giảng con người và sứ điệp của Chúa Kitô. Cuộc Thương Khó là một cuốn phim hiếm có về đau khổ, tình yêu và ơn cứu độ, và hoàn toàn phù hợp với giáo huấn Công Giáo...Ông Gibson đã hoàn thành một việc thực phi thường...Tôi muốn tất cả các linh mục của chúng ta trên khắp thế giới xem cuốn phim này. Tôi hy vọng mọi Kitô hữu có thể xem cuốn phim này, cũng như mọi người ở khắp mọi nơi”.
Ngay sau khi xem cuốn phim này lần đầu, tôi đã thấy lời nhận định của Đức Hồng Y Hoyos thật chính xác. Chỉ sau sáu ngày trình chiếu, số tiền vé thu được từ bộ phim này đã lên tới trên 125 triệu Mỹ kim, khiến giới điện ảnh Hollywood phải ngỡ ngàng kinh ngạc. Nhiều người không ngần ngại kết luận Cuộc Thương Khó của Đức Kitô là cuốn phim hay nhất về Chúa Giêsu xưa nay.
Một trong những điểm độc đáo nhất của phim Cuộc Thương Khó của Đức Kitô là sự hiện diện gần như liên lỉ của Đức Maria bên Chúa Giêsu. Điều này như để nhấn mạnh đến vai trò đồng công cứu chuộc của Mẹ qua việc thông phần đau khổ cách trọn vẹn với Chúa Giêsu. Cũng chính sự hiện diện của Mẹ Maria đã làm cho cuốn phim này càng thêm duyên nhị, đáng yêu.
Có thật nhiều bài học về Mẹ Maria trong cuốn phim quý giá này.
Hình ảnh đầu tiên của Đức Mẹ trong phim là hình ảnh Mẹ giật mình thức giấc trong Đêm Lễ Vượt Qua với lời: “Hãy nghe coi! Sao đêm này khác hẳn những đêm khác?” Ngay sau đó, Thánh Gioan Tông Đồ chạy đến báo tin cho Mẹ biết Chúa Giêsu đã bị bắt. Đức Mẹ đã vội vã ra đi để theo sát Chúa từ dinh Thượng Tế Caipha, đến tòa Philatô, cho đến đồi Golgotha. Tinh thần chiêm niệm và thái độ lắng nghe để nhận biết ý Chúa của Mẹ đã được ghi nhận nơi đây.
Khi đến dinh Caipha, Mẹ đã cúi xuống nơi sàn nhà để tai nghe ngóng. Nơi đó, phía dưới hầm, chính là nơi Chúa Giêsu đang bị trói. Chi tiết này cho thấy rằng hơn bất cứ ai, Mẹ Maria là người biết đi tìm và nhận ra Chúa Giêsu ở đâu. Nhận biết cuộc thương khó của Chúa đã bắt đầu, Mẹ đã can đảm và điềm tĩnh lập lại lời “Xin Vâng” như trong biến cố truyền tin. Mẹ âm thầm cầu nguyện: “Chúa ơi, việc đã bắt đầu! Xin hãy thành sự”.
Khi đang bị giữ tại dinh Caipha, nhìn thấy người ta đang đóng thập tự cho mình, Chúa Giêsu nhớ đến kỷ niệm êm đềm ngày Người còn làm thợ mộc bên Mẹ Maria nơi nhà Nazareth. Trong cảnh ấy, Mẹ hỏi Chúa có đói chưa. Chúa thưa rằng Người đói rồi. Lúc ấy, Chúa mới đóng xong một cái bàn ăn khá cao cho một người nhà giàu. Mẹ âu yếm xối nước rửa tay cho Chúa; Chúa vui đùa tạt nước vào Mẹ và hôn yêu Mẹ. Ngay sau khi nghĩ đến Mẹ, Chúa Giêsu đã gặp Mẹ xuất hiện gần Người. Mẹ Con nhìn nhau thảm thiết. Mẹ Maria là người luôn chiếm chỗ trước tiên và trên hết trong Thánh Tâm Chúa Giêsu, trong sự thương nhớ của Người. Và Mẹ đã tỏ ra xứng đáng với tình yêu cao quý, sâu xa nhất mà Chúa đã dành cho Mẹ.
Sau khi báo tin cho Mẹ Maria biết Chúa Giêsu đã bị bắt, Thánh Gioan luôn ở bên Mẹ trong suốt cuộc thương khó của Chúa. Cùng ở bên Mẹ với Gioan là Maria Mađalêna. Phải chăng chính nhờ ở bên Mẹ và gắn bó với Mẹ mà hai vị đã có thể trung kiên ở lại với Chúa Giêsu đến giây phút cuối cùng của Người trên Thánh Giá? Mẹ thực là Mẹ sinh ơn bền đỗ.
Cũng vậy, khi hối hận than khóc vì đã chối Chúa ba lần, Thánh Phêrô đã tìm đến gặp Đức Mẹ để thú lỗi. Còn Giuđa, không tìm gặp Mẹ, đã đi thắt cổ chết một cách thảm thương. Điều này cho thấy, Mẹ chính là nơi náu ẩn và nguồn cậy trông của tội nhân. Trong phim, cả hai Phêrô và Gioan đều gọi Đức Maria là Mẹ. Điều này cho thấy Mẹ thực là Mẹ thiêng liêng của mọi Kitô hữu. Càng yêu Mẹ và gắn bó với Mẹ, người tín hữu càng được Mẹ yêu mến giúp đỡ để trở nên giống Chúa Giêsu và kết hợp với Người cách hoàn hảo hơn.
Hình ảnh Đức Mẹ nhận khăn từ bà vợ Philatô và cùng Mađalêna tìm đến lau Máu Chúa Giêsu sau khi Chúa chịu đánh đòn, cho thấy Mẹ trân quý Máu Thánh Chúa, giá chuộc tội cho nhân loại, biểu tượng ơn thánh Chúa. Mẹ là người đầu tiên thực hiện lòng sùng kính Bửu Huyết Chúa Giêsu.
Trước cảnh Chúa Giêsu chịu tra tấn dã man và ghê rợn, dù Mẹ luôn đau khổ cùng con, Mẹ vẫn tin ở quyền năng Con Mẹ, Đấng tự hiến chịu chết vì yêu thương và có quyền năng khôi phục sự sống. Mẹ đã thầm hỏi Chúa Con: “Con ơi, khi nào, ở đâu và bằng cách nào Con sẽ chọn để được thoát khỏi cảnh này?” Tội lỗi, đau khổ và sự chết dù thật kinh hoàng, nhưng vẫn không phải là tiếng nói sau cùng. Chiến thắng sau cùng thuộc về tình yêu, sự thật và sự sống. Với câu hỏi này, Mẹ đã, đang và mãi mãi là mẫu gương và biểu tượng của niềm hy vọng và cậy trông cho mọi tín hữu qua muôn ngàn thế hệ.
Trong chặng đường Chúa Giêsu vác Thánh Giá lên đồi Golgotha, Mẹ đã nói với Thánh Gioan: “Con hãy giúp Mẹ đến gần Người hơn”. Khi thấy Chúa Giêsu vấp ngã trên đường thương khó, Mẹ Maria đã nhớ đến lần Mẹ chạy đến bồng Chúa Hài Đồng lên khi Người vấp ngã. Mẹ đã đến bên Chúa và nói với Chúa cùng một lời Mẹ đã nói với Chúa Hài Đồng năm xưa: “Mẹ đây”.
Phải chăng ước mong duy nhất của Mẹ là luôn được ở gần Chúa, ở bên Chúa, nhất là trong những lúc đau thương của Chúa, để chia xẻ cảm thông trọn vẹn mọi nỗi đau buồn của Chúa, để nên một với Chúa? Ước mong này của Mẹ cũng đã được gặp thấy nơi chân Thánh Giá, khi Mẹ nói với Chúa Giêsu: “Hãy cho Mẹ được chết cùng Con”. Ngày hôm nay, Mẹ cũng muốn hiện diện bên từng người chúng ta, nhất là trong những lúc chúng ta gặp đau khổ, buồn nản, gian truân, để cảm thông, chia sẻ, an ủi và nâng đỡ chúng ta, nhất là để dạy ta, giúp ta, và cùng ta vui lòng đón nhận và thánh hóa mọi khổ đau để hoàn thành thánh ý và chương trình yêu thương của Chúa nơi ta.
Tác giả kịch bản của cuốn phim đã để Chúa Giêsu nói với Mẹ Maria khi Mẹ đến bên Chúa trên đường thánh giá những lời trong sách Khải Huyền: “Mẹ coi, con sẽ làm mới mọi sự”. Với những lời này, Chúa Giêsu đã tỏ cho Mẹ và cho mọi người biết Thánh Giá chính là phương thế duy nhất và tuyệt hảo Chúa dùng để cứu chuộc nhân loại, để canh tân mọi sự. Không có ơn cứu độ ngoài Thánh Giá.
Dưới chân Thánh Giá, Mẹ đã đến hôn chân Chúa đầy máu và đã cung kính chịu lấy Máu Thánh và nói: “Này là thịt bởi thịt tôi, tim bởi tim tôi”. Và khi nhìn thấy Mẹ và Thánh Gioan bên cạnh Mẹ, Chúa Giêsu đã nói với Mẹ: “Hỡi Bà, này là con Bà” và nói với Gioan: “Hỡi con, này là Mẹ con”.
Những lời của Mẹ Maria và Chúa Giêsu nơi Thánh Giá khiến ta nhớ lại lời Adong nói khi gặp Evà nơi vườn địa đàng ngày xưa: “Này là thịt bởi thịt tôi, xương bởi xương tôi”. Điều này đã minh họa Thánh Mẫu học của các Thánh Giáo Phụ: Adong và Evà là tổ tiên của nhân loại sa ngã. Chúa Giêsu-Adong mới và Mẹ Maria-Evà mới là Cha và Mẹ của nhân loại mới, nhân loại được phục hồi, được cứu độ bởi cuộc thương khó của Chúa Giêsu với sự đồng công cứu chuộc của Mẹ Maria.
Satan dưới hình một phụ nữ lạnh lùng cũng được trình bày luôn hiện diện suốt cuộc thương khó của Chúa, như thể là kẻ đối địch với Đức Maria. Khi Chúa bị đánh đòn thật dã man, người ta thấy Satan bồng một hài nhi như mẹ bồng con. Hình ảnh này chắc hẳn đã khiến Chúa Giêsu nghĩ đến tình mẫu tử của Mẹ Maria đối với Người, và làm gia tăng sự đau khổ của Chúa khi gặp thấy Mẹ Sầu Bi trên đường thánh giá. Đây cũng có thể được coi như một cám dỗ đánh vào tình cảm tự nhiên thẳm sâu nhất nơi Chúa Giêsu. Nhưng thái độ can đảm, điềm tĩnh, vâng phục Thánh Ý Chúa của Mẹ đã cùng với Chúa Giêsu vượt thắng mọi mưu mô cám dỗ của ác thần.
Cảnh tượng bi hùng đáng ghi nhớ nhất trong phim là cảnh Đức Mẹ ôm xác Chúa bên Thánh Giá cuối phim. Cảnh tượng này khiến người ta nhớ đến pho tượng Pietta của Michelangelo. Mắt Đức Mẹ nhìn vào khán giả như có ý nói rằng Chúa Giêsu đã bị đau khổ và giết chết để đền tội cho họ vì Người yêu thương họ. Ánh mắt đầy thương cảm của Mẹ mời gọi mỗi người hãy sám hối ăn năn và tận tình đáp mến Chúa.
Ngay ở đầu phim, Chúa Giêsu đã đạp nát đầu con rắn Satan tại vườn Cây Dầu sau khi Người cầu nguyện cùng Chúa Cha. Và khi Chúa Giêsu sinh thì trên thánh giá, Satan đã hét lên kinh hãi vì đã bị thảm bại hoàn toàn trước sự vâng phục trọn hảo Thánh Ý Chúa Cha của Chúa Giêsu và Mẹ Maria. Chúa Giêsu và Mẹ Maria đã làm thành một khối duy nhất đạp nát đầu rắn quỷ, đúng như lời tuyên phán của Thiên Chúa trong vườn địa đàng năm xưa.
Quả thật,không ai gánh nổi trọn vẹn gánh nặng của tội lỗi và trả được giá cứu độ các linh hồn ngoài Chúa Giêsu Chịu Đóng Đinh, Con Một Chúa Cha và Con Mẹ Sầu Bi. Mẹ Maria đã trở thành dấu chỉ của sự chiến thắng. Điều này đã được Đức Thánh Cha Gioan-Phaolô II xác quyết trong dịp Lễ Đức Mẹ Lộ Đức ngày 11/2/2004:
“Khi nhìn đến Đức Maria tâm hồn chúng ta mở ra cho hy vọng, vì nơi Mẹ chúng ta gặp thấy những điều cao trọng Chúa hoàn thành khi chúng ta sẵn lòng thực hiện ý Chúa. Đức Trinh Nữ Vô Nhiễm Nguyên Tội là dấu chỉ chiến thắng diệu kỳ của sự sống trên sự chết, của tình yêu trên tội lỗi, của ơn cứu độ trên mọi bệnh hoạn thể lý hay tâm linh. Mẹ là dấu chỉ của an ủi và hy vọng không hề tàn lụi”.
Thủ vai Đức Mẹ trong phim là nữ tài tử Maia Morgenstern. Chị là con gái của một người Do Thái sống sót sau Cuộc Tàn Sát hồi Đệ Nhị Thế Chiến. Người ta được biết là chị đang mang thai trong thời gian thực hiện cuốn phim này. Chính vai trò làm mẹ trong thực tế giúp chị cảm thông với tâm tình của Đức Mẹ dành cho Chúa Giêsu cách trọn vẹn hơn. Câu hỏi của Mẹ trong Đêm Lễ Vượt Qua trong phim là do chị đề nghị với Mel Gibson đưa vào.
Có thể nói sự thành công vượt mức của cuốn phim Cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu tự nó cũng là một phép lạ và phần thưởng lớn lao Mẹ Maria vẫn thường ưu ái ban tặng những ai yêu mến Mẹ, những người muốn cùng Mẹ làm cho mọi người nhận biết và yêu mến Chúa Giêsu Con Mẹ.
Điều này còn được nhận thấy nơi tâm tình đầy xác tín của tài tử Công Giáo Jim Caviezel, người thủ vai Chúa Giêsu trong phim. Trong cuộc phỏng vấn dành cho Tuần Báo National Catholic Register (Dec. 21, 2003-Jan. 3, 2004), Jim Caviezel tâm sự: “Tôi luôn luôn làm cho việc diễn xuất đi theo sự thật, và Mẹ Maria đã luôn luôn chỉ cho tôi sự thật đó. Tôi thực sự tin rằng Mẹ đã đặt tôi vào vai trò đó, chuẩn bị cho tôi đóng vai Con Mẹ. Mẹ đã kiến trúc tất cả điều này. Người ta đã hỏi tôi: Anh có sợ về cuốn phim này không? Và tôi nói, Vâng, tôi có sợ phần nào. Nhưng phần khác nơi tôi nói rằng tôi tuyệt đối được vinh dự khi qua Mẹ Maria Chúa chọn tôi đóng vai trò này.”
Anh còn cho biết sự quý mến việc lần chuỗi Mân Côi của anh như sau: “Trước khi đi diễn xuất mỗi ngày, tôi chuẩn bị cho mình bằng việc suy niệm hay lần chuỗi Mân Côi, luôn luôn nhờ Mẹ Maria. Tôi cũng đi xưng tội, và Chúa Thánh Thần sẽ tỏ cho tôi biết tội lỗi tôi. Một khi tôi đã làm điều đó, mọi sự khác trở thành đơn giản; thực sự là thế.”
Và anh kết luận: “Từ việc đóng vai này, tôi trở nên nồng nhiệt hơn về con đường thập giá. Đó là về sự hy sinh của Chúa chúng ta dành cho nhân loại, để đền tội chúng ta, để đem chúng ta về cùng Thiên Chúa, và chính tình yêu đã thực hiện điều này”.
Để tỏ lòng yêu mến cậy trông Đức Mẹ, anh còn cho khâu vào chiếc khố anh mặc trong cảnh Chúa Giêsu chịu đánh đòn và đóng đinh thập hình một áo Đức Bà Camêlô.
Có người chỉ là một chi tiết thú vị là chữ viết tắt tên của hai tài tử thủ vai chính là JC và MM thật hợp với vai trò Jesus Christ và Mẹ Maria mà họ phụ trách.
Ước gì tất cả những ai đã, đang hay sẽ xem phim Cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu đều cảm nhận được tình yêu tuyệt đối của Chúa Giêsu Chịu Đóng Đinh dành cho họ và sự hiện diện đầy yêu thương của Mẹ trong mọi nẻo đường đời, nhất là trong những lúc đau thương sầu khổ, để tìm được ủi an, nâng đỡ và biến đổi mọi đau khổ thành tình yêu, noi gương Chúa và Mẹ.
(Mar. 2-3, 2004)
PS: Bài này đã được đăng trên Nguyệt San Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp số tháng 4/2004 và in trong tập sách Có Mẹ Trong Đời. Nay xin được ra mắt độc giả Thanhlinh.net HP (Oct. 27, 2020).