10 sự thật về người vô thần
Tiêu chuẩn đánh giá chủ nghĩa vô thần là phức tạp. Một số người tự mô tả mình là người vô thần cũng nói rằng họ tin vào một số loại sức mạnh hoặc sức mạnh tâm linh cao hơn. Đồng thời, một số người xác nhận một tôn giáo (chẳng hạn, nói rằng họ là người Công giáo hoặc Do Thái giáo) nói rằng họ không tin vào Thiên Chúa.
Một điều chắc chắn là: Cùng với sự gia tăng của những người Mỹ không bị ảnh hưởng tôn giáo - nhiều người tin vào Thiên Chúa - đã có sự gia tăng tương ứng về số lượng người vô thần. Dưới đây là một số sự kiện chính về người vô thần ở Hoa Kỳ và trên toàn thế giới:
1/ Tỷ lệ người Mỹ xác định là người vô thần đã tăng khiêm tốn nhưng đáng kể trong thập kỷ qua. Các cuộc điều tra qua điện thoại của Trung tâm nghiên cứu Pew được thực hiện vào năm 2018 và 2019 cho thấy 4% người Mỹ trưởng thành nói rằng họ là người vô thần khi được hỏi về danh tính tôn giáo của họ, tăng từ 2% vào năm 2009. Thêm 5% người Mỹ tự gọi mình theo thuyết bất khả tri, tăng từ 3% cách đây một thập kỷ.
2/ Định nghĩa về người vô thần là “một người không tin vào sự tồn tại của một vị thần hoặc bất kỳ vị thần nào,” theo từ điển Merriam-Webster. Và đại đa số những người vô thần ở Hoa Kỳ phù hợp với mô tả này: 81% nói rằng họ không tin vào Thiên Chúa hoặc một quyền lực cao hơn hoặc vào một lực lượng tâm linh dưới bất kỳ hình thức nào. (Nhìn chung, 10% người Mỹ trưởng thành có chung quan điểm này.) Đồng thời, khoảng một phần năm những người vô thần tự mô tả (18%) nói rằng họ tin vào một loại quyền lực cao hơn. Tuy nhiên, không ai trong số những người vô thần mà chúng tôi khảo sát, nói rằng họ tin vào “Thiên Chúa như được mô tả trong Kinh Thánh.”
3/ Những người vô thần chiếm tỷ lệ dân số lớn hơn ở nhiều quốc gia Âu châu so với ở Hoa Kỳ. Ở Tây Âu, nơi Trung tâm Nghiên cứu Pew đã khảo sát 15 quốc gia vào năm 2017, gần một phần năm người Bỉ (19%) xác định là người vô thần, cũng như 16% ở Đan Mạch, 15% ở Pháp và 14% ở Hóa Lan và Thụy Điển. Nhưng quốc gia Âu châu có lẽ có phần lớn nhất của những người vô thần là Cộng hòa Czech, nơi một phần tư người trưởng thành xác định theo cách đó. Ở nước láng giềng Slovakia, 15% xác định là người vô thần, mặc dù ở phần còn lại của Trung và Đông Âu, người vô thần có sự hiện diện nhỏ hơn, bất chấp ảnh hưởng lịch sử của Liên Xô vô thần chính thức. Giống như người Mỹ, người Âu châu ở nhiều quốc gia có nhiều khả năng nói rằng họ không tin vào Thiên Chúa hơn là xác định họ là người vô thần, bao gồm hai phần ba người Czech và ít nhất một nửa người Thụy Điển (60%), người Bỉ (54%) và người Hóa Lan người lớn (53%) nói rằng họ không tin vào Thiên Chúa. Ở các khu vực khác được Trung tâm khảo sát, bao gồm Châu Mỹ Latinh và Phi châu cận Sahara, những người vô thần nói chung hiếm hơn nhiều.
4/ Tại Hoa Kỳ, những người vô thần chủ yếu là đàn ông và còn khá trẻ, theo Nghiên cứu Cảnh quan Tôn giáo 2014. Khoảng bảy trong mười người vô thần Hoa Kỳ là nam giới (68%). Độ tuổi trung bình cho người vô thần là 34, so với 46 cho tất cả người lớn ở Hoa Kỳ. Những người vô thần cũng có nhiều khả năng là người da trắng (78% so với 66% công chúng nói chung) và có trình độ học vấn cao: Khoảng bốn trong mười người vô thần (43%) có bằng đại học, so với 27% công chúng nói chung. Những người vô thần tự nhận cũng có xu hướng được liên kết với đảng Dân Chủ và với chủ nghĩa tự do chính trị.
5/ Đại đa số những người vô thần ở Hoa Kỳ nói rằng tôn giáo không quá hoặc không quan trọng trong cuộc sống của họ (93%) và họ hiếm khi hoặc không bao giờ cầu nguyện (97%). Đồng thời, nhiều người không thấy sự mâu thuẫn giữa chủ nghĩa vô thần và suy ngẫm về vị trí của họ trên thế giới. Khoảng một phần ba những người vô thần Mỹ nói rằng họ nghĩ về ý nghĩa và mục đích của cuộc sống ít nhất là hàng tuần (35%), và họ thường cảm thấy một cảm giác sâu sắc về hòa bình và hạnh phúc tinh thần (31%). Trên thực tế, Nghiên cứu Cảnh quan Tôn giáo cho thấy những người vô thần có nhiều khả năng hơn các Kitô hữu Hoa Kỳ nói rằng họ thường cảm thấy tự hỏi về vũ trụ (54% so với 45%).
6/ Những người vô thần tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống ở đâu? Giống như đa số người Mỹ, hầu hết những người vô thần đã đề cập đến “gia đình” như một nguồn ý nghĩa khi Trung tâm Nghiên Pew hỏi một câu hỏi mở về điều này trong một cuộc khảo sát năm 2017. Nhưng những người vô thần có nhiều khả năng hơn các Kitô hữu để mô tả sở thích là có ý nghĩa hoặc thỏa mãn (26% so với 10%). Những người vô thần cũng có nhiều khả năng hơn người Mỹ nói chung để mô tả tài chính và tiền bạc, theo đuổi sáng tạo, du lịch và các hoạt động giải trí là có ý nghĩa. Không có gì đáng ngạc nhiên, rất ít người vô thần ở Hoa Kỳ (4%) cho biết họ thấy cuộc sống có ý nghĩa trong tâm linh.
7/ Trong nhiều trường hợp, trở thành người vô thần không chỉ là cá nhân từ chối các nhãn hiệu và tín ngưỡng tôn giáo - hầu hết những người vô thần cũng bày tỏ quan điểm tiêu cực khi được hỏi về vai trò của tôn giáo trong xã hội. Ví dụ, bảy trong số mười người vô thần ở Hoa Kỳ nói rằng ảnh hưởng của tôn giáo đang giảm dần trong đời sống công chúng Mỹ và đây là một điều tốt (71%), theo một cuộc khảo sát năm 2019. Ít hơn một phần năm người Hoa Kỳ nói chung (17%) chia sẻ quan điểm này. Đa số những người vô thần (70%) cũng nói rằng các nhà thờ và các tổ chức tôn giáo khác gây hại nhiều hơn là tốt trong xã hội, và một phần thậm chí còn lớn hơn (93%) nói rằng các tổ chức tôn giáo có quá nhiều ảnh hưởng trong chính trị Hoa Kỳ.
8/ Những người vô thần có thể không tin giáo lý tôn giáo, nhưng họ khá hiểu biết về tôn giáo. Trong khảo sát kiến thức tôn giáo của Trung tâm Nghiên cứu Pew năm 2018, những người vô thần là một trong những nhóm thực hiện tốt nhất, trả lời trung bình khoảng 18 trong số 32 câu hỏi dựa trên thực tế, trong khi người lớn ở Hoa Kỳ nói chung có trung bình khoảng 14 câu hỏi. Những người vô thần ít nhất cũng hiểu biết như Kitô hữu về các câu hỏi liên quan đến Kitô giáo - chẳng hạn, khoảng tám phần mười trong cả hai nhóm, biết rằng Lễ Phục Sinh tưởng niệm sự phục sinh của Chúa Giêsu - và họ cũng có khả năng gấp đôi so với người Mỹ biết rằng Hiến pháp Hoa Kỳ nói rằng không có bài kiểm tra tôn giáo nào là cần thiết để giữ văn phòng công cộng.
9/ Hầu hết người Mỹ (56%) cho rằng không cần thiết phải tin vào Chúa là đạo đức, trong khi 42% cho rằng niềm tin vào Thiên Chúa là cần thiết để có những giá trị tốt đẹp, theo một khảo sát năm 2017. Ở các quốc gia giàu có khác, các cổ phiếu nhỏ hơn có xu hướng nói rằng niềm tin vào Thiên Chúa là điều cần thiết cho đạo đức tốt, bao gồm chỉ 15% ở Pháp. Nhưng ở nhiều nơi khác trên thế giới, hầu như tất cả mọi người nói rằng một người phải tin vào Chúa là đạo đức, bao gồm 99% ở Indonesia và Ghana và 98% ở Pakistan, theo khảo sát quốc tế năm 2013 của Pew Research Center.
10/ Người Mỹ cảm thấy không ấm áp đối với người vô thần hơn họ đối với các thành viên của hầu hết các nhóm tôn giáo lớn. Một cuộc khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew năm 2019 đã yêu cầu người Mỹ đánh giá các nhóm trên “nhiệt kế cảm giác” của người khác từ 0 (lạnh và âm nhất có thể) đến 100 (xếp hạng ấm nhất, tích cực nhất có thể). Người lớn ở Hoa Kỳ đã cho những người vô thần xếp hạng trung bình là 49, giống với xếp hạng mà họ dành cho người Hồi giáo (49) và lạnh hơn so với mức trung bình dành cho người Do Thái (63), Công giáo (60) và Kitô hữu phúc âm (56).
Jos. Tú Nạc, Nguyễn Minh Sơn