100 câu hỏi và đáp án giáo lý
- T6, 05/09/2025 - 21:41
- Lm Anmai, CSsR
100 CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN GIÁO LÝ. GIÁO LÝ CẤP II - THÊM SỨC GIÁO LÝ CẤP III - SỐNG ĐẠO
PHẦN 1: DỰA THEO GIÁO LÝ CẤP II - THÊM SỨC (50 CÂU)
A. CHÚA THÁNH THẦN VÀ HỘI THÁNH
- H. Chúa Thánh Thần là Ai? Đ. Chúa Thánh Thần là Ngôi Ba Thiên Chúa, bởi Chúa Cha và Chúa Con mà ra, Ngài là Thiên Chúa thật cùng với Chúa Cha và Chúa Con.
- H. Chúa Thánh Thần có những tên gọi nào khác? Đ. Ngài được gọi là Đấng An Ủi, Đấng Bào Chữa, Thần Chân Lý, Thần Khí của Thiên Chúa.
- H. Chúa Thánh Thần hoạt động trong Cựu Ước thế nào? Đ. Ngài soi sáng cho các Ngôn sứ nói tiên tri, và chuẩn bị cho dân Chúa chờ đón Đấng Cứu Thế.
- H. Chúa Thánh Thần đóng vai trò gì trong cuộc đời Chúa Giêsu? Đ. Ngài giúp Đức Maria thụ thai, ngự trên Chúa Giêsu khi chịu phép rửa, dẫn Ngài vào hoang địa, và hiện diện trong suốt sứ vụ của Ngài.
- H. Chúa Giêsu đã hứa ban Chúa Thánh Thần khi nào? Đ. Ngài đã hứa ban Chúa Thánh Thần cho các Tông đồ trước khi về trời, để ở cùng các ông luôn mãi.
- H. Chúa Thánh Thần hiện xuống với các Tông đồ khi nào và ở đâu? Đ. Ngài hiện xuống vào ngày lễ Ngũ Tuần, tại nhà Tiệc Ly ở Giêrusalem.
- H. Việc Chúa Thánh Thần hiện xuống đã biến đổi các Tông đồ thế nào? Đ. Từ những người sợ hãi, nhút nhát, các ông trở nên can đảm, mạnh mẽ rao giảng về Chúa Kitô Phục Sinh.
- H. Chúa Thánh Thần hoạt động trong Hội Thánh thế nào? Đ. Ngài xây dựng, thánh hóa, và hướng dẫn Hội Thánh, ban các ơn cần thiết để Hội Thánh chu toàn sứ mạng.
- H. Có mấy ơn của Chúa Thánh Thần? Đ. Có bảy ơn Chúa Thánh Thần: ơn khôn ngoan, ơn thông hiểu, ơn lo liệu, ơn sức mạnh, ơn suy biết, ơn đạo đức, và ơn kính sợ Thiên Chúa.
- H. Hoa quả của Chúa Thánh Thần là gì? Đ. Là những đức tính tốt đẹp nảy sinh trong tâm hồn người tín hữu nhờ tác động của Chúa Thánh Thần, gồm 12 hoa quả như: bác ái, hoan lạc, bình an, kiên nhẫn…
B. BÍ TÍCH THÊM SỨC
- H. Bí tích Thêm Sức là gì? Đ. Là Bí tích Chúa Thánh Thần ban cho ta sức mạnh thiêng liêng để ta tuyên xưng đức tin, sống và làm chứng cho Chúa Kitô.
- H. Bí tích Thêm Sức ban những ơn ích nào? Đ. Giúp ta lớn lên trong ơn làm con Thiên Chúa, kết hợp mật thiết hơn với Chúa Kitô, ban 7 ơn Chúa Thánh Thần, và ghi vào linh hồn một dấu ấn thiêng liêng không thể xóa được.
- H. Dấu ấn thiêng liêng của Bí tích Thêm Sức có ý nghĩa gì? Đ. Nghĩa là ta thuộc trọn về Chúa Kitô và được Ngài ghi dấu để phục vụ trong Hội Thánh.
- H. Ai ban Bí tích Thêm Sức? Đ. Thừa tác viên thông thường là Đức Giám mục. Trong trường hợp đặc biệt, ngài có thể ủy quyền cho linh mục.
- H. Nghi thức chính yếu của Bí tích Thêm Sức là gì? Đ. Là việc đặt tay trên đầu tân tòng và xức dầu thánh trên trán, cùng với lời đọc: “Hãy nhận lấy ấn tín ơn Chúa Thánh Thần”.
- H. Dầu thánh (dầu Chrism) dùng trong Bí tích Thêm Sức là gì? Đ. Là dầu ô-liu pha với hương liệu, được Đức Giám mục giáo phận thánh hiến trong Thánh lễ Truyền Dầu vào sáng thứ Năm Tuần Thánh.
- H. Việc xức dầu có ý nghĩa gì? Đ. Tượng trưng cho việc được thánh hiến, được sai đi và được ban sức mạnh của Chúa Thánh Thần.
- H. Để lãnh nhận Bí tích Thêm Sức, ta cần có những điều kiện nào? Đ. Đã được Rửa Tội, ở trong tình trạng ân sủng (sạch tội trọng), hiểu biết giáo lý, và có ý muốn lãnh nhận.
- H. Người đỡ đầu Thêm Sức có vai trò gì? Đ. Giúp người được Thêm Sức sống trọn vẹn lời cam kết khi lãnh nhận Bí tích, và đồng hành với họ trên con đường đức tin.
- H. Sau khi lãnh nhận Bí tích Thêm Sức, người tín hữu có sứ mạng gì? Đ. Có sứ mạng làm chứng cho Chúa Kitô bằng lời nói và gương sáng đời sống, đồng thời tích cực xây dựng Nước Chúa trong môi trường mình sống.
C. ĐỨC TIN VÀ ĐỜI SỐNG KITÔ HỮU
- H. Đức Tin là gì? Đ. Là ơn Thiên Chúa ban, nhờ đó ta tin vào Thiên Chúa và tất cả những gì Ngài đã mặc khải mà Hội Thánh truyền dạy.
- H. Kinh Tin Kính là gì? Đ. Là bản tóm lược các chân lý chính yếu của đức tin Kitô giáo mà chúng ta phải tin.
- H. Kinh Tin Kính các Tông đồ tuyên xưng những mầu nhiệm chính nào? Đ. Mầu nhiệm Một Chúa Ba Ngôi, mầu nhiệm Nhập Thể, và mầu nhiệm Cứu Chuộc.
- H. Tuyên xưng “Thiên Chúa là Cha” có nghĩa là gì? Đ. Nghĩa là Ngài là Đấng Tạo Hóa toàn năng và là người Cha yêu thương, quan phòng mọi sự.
- H. “Chúa Giêsu Kitô là Con Một Thiên Chúa” nghĩa là gì? Đ. Nghĩa là Chúa Giêsu có cùng một bản tính Thiên Chúa với Chúa Cha, Ngài là Thiên Chúa thật.
- H. Mầu nhiệm Nhập thể là gì? Đ. Là mầu nhiệm Ngôi Hai Thiên Chúa đã xuống thế làm người trong lòng Trinh nữ Maria bởi phép Chúa Thánh Thần.
- H. Chúa Giêsu chịu chết trên thập giá vì lý do gì? Đ. Để đền tội thay cho toàn thể nhân loại và để giao hòa chúng ta với Thiên Chúa Cha.
- H. Việc Chúa Giêsu sống lại có ý nghĩa gì đối với chúng ta? Đ. Khẳng định Ngài là Thiên Chúa thật, chiến thắng tội lỗi và sự chết, và mở ra cho chúng ta niềm hy vọng được sống lại vinh quang với Ngài.
- H. Tuyên xưng “Tôi tin Hội Thánh” có nghĩa là gì? Đ. Tin rằng Hội Thánh là cộng đoàn Dân Chúa do Chúa Giêsu thiết lập, được Chúa Thánh Thần hướng dẫn và thánh hóa.
- H. Mầu nhiệm “Các thánh thông công” nghĩa là gì? Đ. Là sự hiệp thông giữa các tín hữu ở trần gian, các linh hồn trong luyện ngục và các thánh trên trời.
- H. “Xác loài người ngày sau sống lại” nghĩa là gì? Đ. Nghĩa là vào ngày tận thế, Thiên Chúa sẽ cho thân xác của chúng ta sống lại để kết hợp với linh hồn và chịu phán xét chung.
- H. Lề luật của Chúa được tóm gọn trong mấy điều? Đ. Được tóm gọn trong hai điều: Mến Chúa và Yêu người.
- H. Thờ phượng Thiên Chúa bao gồm những tâm tình nào? Đ. Tin tưởng, cậy trông, yêu mến, thờ lạy, tạ ơn và cầu xin.
- H. Tội nghịch điều răn thứ nhất là những tội nào? Đ. Thờ ngẫu tượng, mê tín dị đoan, bói toán, chối bỏ đức tin.
- H. Chúng ta phải tôn kính Danh Chúa thế nào? Đ. Không kêu tên Chúa cách bất xứng, không thề gian, và giữ trọn những lời đã hứa nhân danh Chúa.
- H. Vì sao phải thánh hóa ngày Chúa Nhật? Đ. Để tưởng nhớ cuộc Phục Sinh của Chúa Kitô, để thờ phượng Chúa, nghỉ ngơi và làm các việc bác ái.
- H. Con cái có bổn phận gì với cha mẹ? Đ. Yêu mến, kính trọng, vâng lời, và giúp đỡ cha mẹ cả về vật chất lẫn tinh thần.
- H. Chúng ta phải tôn trọng sự sống của người khác như thế nào? Đ. Không được giết người, gây thương tích, phá thai, hoặc gây gương xấu làm hại linh hồn người khác.
- H. Sống khiết tịnh là sống thế nào? Đ. Là giữ gìn sự trong sạch trong tư tưởng, lời nói và hành động, làm chủ thân xác theo bậc sống của mình.
- H. Sự thật đòi hỏi chúng ta điều gì? Đ. Phải thành thật trong lời nói và việc làm, không nói dối, không vu khống hay nói xấu người khác.
- H. Cầu nguyện là gì? Đ. Là nâng tâm hồn lên cùng Chúa để tâm sự với Ngài.
- H. Kinh Lạy Cha có ý nghĩa gì? Đ. Là kinh nguyện hoàn hảo nhất vì chính Chúa Giêsu đã dạy, giúp chúng ta cầu xin những điều đẹp lòng Chúa Cha.
- H. Chúng ta noi gương ai trong đời sống cầu nguyện? Đ. Noi gương chính Chúa Giêsu, Đấng đã luôn cầu nguyện cùng Chúa Cha.
- H. Đức Maria là ai? Đ. Là Mẹ của Chúa Giêsu và cũng là Mẹ của chúng ta.
- H. Vì sao ta phải yêu mến Đức Mẹ? Đ. Vì Mẹ là Mẹ Thiên Chúa, Mẹ của Hội Thánh và là mẫu gương tuyệt vời về đời sống đức tin.
- H. Làm chứng cho Chúa có nghĩa là gì? Đ. Là làm cho người khác nhận biết và tin vào Chúa qua đời sống tốt lành và lời nói của mình.
- H. Đâu là môi trường để người trẻ làm chứng cho Chúa? Đ. Là gia đình, trường học, giáo xứ và ngoài xã hội.
- H. Người Kitô hữu có trách nhiệm gì với xã hội? Đ. Góp phần xây dựng một xã hội công bằng, bác ái và hòa bình theo tinh thần Tin Mừng.
- H. Phân định ơn gọi là gì? Đ. Là tìm kiếm và nhận ra con đường sống mà Thiên Chúa muốn dành cho mình (đời sống hôn nhân, tu trì hay độc thân).
- H. Đâu là bí quyết để sống ơn gọi Kitô hữu? Đ. Luôn kết hợp mật thiết với Chúa Giêsu qua cầu nguyện và các Bí tích, đặc biệt là Bí tích Thánh Thể và Giao Hòa.
PHẦN 2: DỰA THEO GIÁO LÝ CẤP III - SỐNG ĐẠO (50 CÂU)
A. ĐỜI SỐNG MỚI (LUÂN LÝ CĂN BẢN)
- H. Ơn gọi cuối cùng của con người là gì? Đ. Là được sống hạnh phúc vĩnh cửu trong sự hiệp thông với Thiên Chúa Ba Ngôi.
- H. Phẩm giá đích thực của con người đến từ đâu? Đ. Từ việc được tạo dựng “theo hình ảnh Thiên Chúa”, có lý trí, ý chí tự do và khả năng yêu thương.
- H. Tự do của con người có giới hạn không? Đ. Có, tự do của con người không phải là tuyệt đối. Tự do đích thực là khả năng chọn lựa điều tốt, điều thiện theo thánh ý Chúa.
- H. Lương tâm là gì và có vai trò gì? Đ. Là tiếng nói của Thiên Chúa trong tâm hồn, là một phán đoán của lý trí giúp ta nhận ra giá trị luân lý của một hành vi cụ thể (tốt hay xấu).
- H. Phải làm gì để có một lương tâm ngay thẳng? Đ. Phải học hỏi Lời Chúa và giáo huấn của Hội Thánh, cầu nguyện, xin ơn soi sáng và thực hành các nhân đức.
- H. Nhân đức là gì? Đ. Là một thói quen tốt và bền vững, giúp con người làm điều thiện một cách mau mắn và dễ dàng.
- H. Ba nhân đức đối thần là gì và có đặc điểm gì? Đ. Là Tin, Cậy, Mến. Đây là những nhân đức do Thiên Chúa trực tiếp ban cho, giúp ta sống trong mối tương quan với Ngài.
- H. Tội là gì? Đ. Là một lời nói, hành động hoặc ước muốn trái với luật vĩnh cửu của Thiên Chúa, là xúc phạm đến tình yêu Chúa và làm tổn thương bản thân cũng như tha nhân.
- H. Phân biệt tội trọng và tội nhẹ thế nào? Đ. Tội trọng là khi cố tình vi phạm một điều luật quan trọng, với ý thức đầy đủ và hoàn toàn tự do. Tội nhẹ là khi lỗi phạm một điều nhẹ, hoặc một điều nặng nhưng thiếu ý thức hay tự do.
- H. Ân sủng là gì? Đ. Là ơn ban nhưng không của Thiên Chúa, là sự sống của Thiên Chúa thông ban cho ta, giúp ta trở nên công chính và xứng đáng hưởng hạnh phúc Nước Trời.
B. HỘI THÁNH VÀ CÁC THỰC TẠI CÁNH CHUNG
- H. Hội Thánh có những đặc tính nào? Đ. Hội Thánh có bốn đặc tính là: Duy nhất, Thánh thiện, Công giáo và Tông truyền.
- H. Tại sao nói Hội Thánh “thánh thiện” trong khi vẫn có những thành viên tội lỗi? Đ. Vì Đấng sáng lập là Chúa Kitô, nguồn mạch mọi sự thánh thiện. Hội Thánh có trong mình phương thế nên thánh là Lời Chúa và các Bí tích. Hội Thánh thánh thiện nhưng cũng bao gồm những tội nhân đang cần được thanh luyện.
- H. Sứ mạng của người giáo dân trong Hội Thánh là gì? Đ. Là tìm kiếm Nước Thiên Chúa bằng việc dấn thân vào các thực tại trần thế (gia đình, công việc, xã hội) và hướng dẫn chúng theo thánh ý Thiên Chúa.
- H. Đời sống thánh hiến là gì? Đ. Là một bậc sống đặc biệt trong đó các tín hữu tự nguyện khấn giữ ba lời khuyên Phúc Âm: khiết tịnh, nghèo khó và vâng phục để thuộc trọn về Chúa.
- H. Chúng ta tôn kính Đức Maria với những tước hiệu nào? Đ. Mẹ Thiên Chúa, Mẹ Hội Thánh, Nữ Vương các Thánh, Trạng Sư của chúng ta...
- H. Các Thánh là ai và các ngài giúp gì cho chúng ta? Đ. Là những người đã sống trọn vẹn ơn gọi Kitô hữu và đang hưởng hạnh phúc viên mãn với Chúa. Các ngài là những mẫu gương và là những người bầu cử cho chúng ta trước tòa Chúa.
- H. Phán xét riêng là gì? Đ. Là cuộc phán xét diễn ra ngay sau khi một người qua đời, để định đoạt số phận đời đời của người đó: lên Thiên Đàng, vào Luyện ngục hoặc xuống Hỏa ngục.
- H. Luyện ngục là gì? Đ. Là tình trạng thanh luyện dành cho những linh hồn chết trong ơn nghĩa Chúa nhưng chưa hoàn toàn tinh sạch, để xứng đáng vào hưởng vinh quang Thiên Đàng.
- H. Hỏa ngục là gì? Đ. Là tình trạng tự loại trừ mình cách vĩnh viễn khỏi sự hiệp thông với Thiên Chúa và các thánh, do cố chấp từ khước tình yêu của Ngài cho đến chết.
- H. Chúng ta mong chờ điều gì trong ngày Chúa quang lâm? Đ. Mong chờ Chúa Kitô trở lại trong vinh quang, thân xác chúng ta được sống lại, cuộc phán xét chung và sự viên thành của Nước Thiên Chúa.
C. PHỤNG VỤ VÀ BÍ TÍCH
- H. Phụng vụ là gì? Đ. Là việc thờ phượng chính thức của toàn thể Hội Thánh, trong đó Chúa Kitô, vị Thượng Tế, tiếp tục công trình cứu độ của Người qua các dấu chỉ hữu hình.
- H. Trung tâm và đỉnh cao của đời sống Hội Thánh là gì? Đ. Là Bí tích Thánh Thể, vì đó là nguồn mạch và chóp đỉnh của toàn bộ đời sống Kitô hữu.
- H. Hiệu quả của Bí tích tùy thuộc vào những yếu tố nào? Đ. Hiệu quả của Bí tích đến từ chính hành động của Chúa Kitô (ex opere operato), nhưng việc lãnh nhận hoa trái của Bí tích còn tùy thuộc vào sự chuẩn bị và tâm tình của người lãnh nhận.
- H. Ân xá là gì và có mấy loại? Đ. Ân xá là ơn Hội Thánh tha các hình phạt tạm do tội đã phạm. Có hai loại: ân xá toàn phần (tha hết các hình phạt tạm) và ân xá từng phần (tha một phần hình phạt tạm).
- H. Bí tích Truyền Chức Thánh ban những quyền năng nào? Đ. Ban quyền giảng dạy (ngôn sứ), thánh hóa (tư tế) và quản trị (vương đế) nhân danh Chúa Kitô Thủ Lãnh.
- H. Hôn nhân Công giáo có những đặc tính cốt yếu nào? Đ. Gồm hai đặc tính là đơn nhất (một vợ một chồng) và bất khả phân ly (không thể tháo gỡ).
- H. Đâu là mục đích của hôn nhân Kitô giáo? Đ. Yêu thương và giúp đỡ nhau nên thánh, sinh sản và giáo dục con cái theo luật Chúa và Hội Thánh.
- H. Á bí tích là gì? Cho ví dụ. Đ. Là những dấu chỉ thánh thiêng do Hội Thánh thiết lập để thánh hóa một số hoàn cảnh trong đời sống. Ví dụ: làm phép nhà, làm phép nước, làm phép ảnh tượng...
- H. Tại sao cầu nguyện lại quan trọng? Đ. Vì cầu nguyện là hơi thở của linh hồn, giúp ta duy trì mối tương quan thân tình với Chúa, nhận ra thánh ý Ngài và được ban sức mạnh để thi hành.
- H. Kinh Lạy Cha được gọi là “lời kinh tóm lược toàn bộ Tin Mừng” vì sao? Đ. Vì kinh này dạy ta hướng về Chúa Cha, cầu xin cho Danh Cha được cả sáng, Nước Cha trị đến, đồng thời xin những ơn cần thiết cho cả hồn lẫn xác.
D. CÁC ĐIỀU RĂN VÀ ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
- H. Điều răn thứ tư mời gọi chúng ta sống tinh thần gia đình thế nào? Đ. Mời gọi con cái thảo kính cha mẹ, cha mẹ yêu thương giáo dục con cái, và mọi người trong gia đình phải tôn trọng, yêu thương lẫn nhau.
- H. Điều răn thứ năm bảo vệ sự sống con người từ khi nào đến khi nào? Đ. Từ lúc thụ thai cho đến khi chết cách tự nhiên. Mọi hành vi cố ý hủy hoại sự sống trong giai đoạn này đều là tội ác.
- H. Những hành vi nào xúc phạm đến phẩm giá của hôn nhân? Đ. Ngoại tình, ly dị, đa thê, sống thử, quan hệ tình dục trước hôn nhân.
- H. Điều răn thứ bảy đòi hỏi điều gì về của cải vật chất? Đ. Đòi hỏi sự công bằng và bác ái trong việc quản lý và sử dụng tài sản, tôn trọng của cải của người khác và của công.
- H. Học thuyết xã hội của Hội Thánh là gì? Đ. Là những giáo huấn của Hội Thánh về các vấn đề liên quan đến phẩm giá con người và công ích xã hội, dựa trên ánh sáng Tin Mừng.
- H. Nguyên tắc “Công ích” đòi hỏi điều gì? Đ. Đòi hỏi xã hội phải tạo ra những điều kiện giúp cho mọi cá nhân và tập thể có thể phát triển toàn diện và dễ dàng hơn.
- H. Nguyên tắc “Bổ trợ” có nghĩa là gì? Đ. Cấp cao hơn không được can thiệp vào công việc của cấp thấp hơn, trừ khi để giúp đỡ và phối hợp, nhằm bảo vệ quyền tự do và sáng kiến của cá nhân và các cộng đoàn nhỏ.
- H. Lao động có phẩm giá gì? Đ. Lao động là một bổn phận và là một phương thế để con người cộng tác vào công trình sáng tạo của Thiên Chúa, để phát triển bản thân và phục vụ tha nhân.
- H. Điều răn thứ tám đòi hỏi ta sống thế nào với sự thật? Đ. Phải sống thành thật, làm chứng cho sự thật, tôn trọng danh dự của người khác, không nói dối, không làm chứng gian hay vu khống.
- H. Làm thế nào để chiến thắng lòng ham muốn bất chính (điều răn 9 và 10)? Đ. Bằng cách thanh luyện trái tim, thực hành đức tiết độ và sống tinh thần nghèo khó của Tin Mừng.
- H. Các điều răn của Hội Thánh có mục đích gì? Đ. Nhằm giúp các tín hữu chu toàn những bổn phận tối thiểu trong đời sống cầu nguyện, bí tích và từ bỏ, để lớn lên trong tình yêu Chúa và tha nhân.
- H. Ngày Chúa Nhật cần được thánh hóa bằng những việc nào? Đ. Tham dự Thánh lễ, kiêng việc xác, dành thời gian cho gia đình, nghỉ ngơi, và làm các việc bác ái, tông đồ.
- H. Việc xưng tội và rước lễ hằng năm có ý nghĩa gì? Đ. Là mức tối thiểu để bảo đảm người tín hữu được chuẩn bị đón nhận Bí tích Thánh Thể và luôn ở trong tình trạng ân sủng.
- H. “Giữ chay” và “kiêng thịt” khác nhau thế nào? Đ. Giữ chay là chỉ được ăn một bữa no và hai bữa ăn nhẹ. Kiêng thịt là không ăn thịt các loài vật máu nóng.
- H. Đâu là nền tảng của toàn bộ lề luật Kitô giáo? Đ. Là tình yêu. “Yêu mến Thiên Chúa trên hết mọi sự và yêu thương tha nhân như chính mình.”
- H. Kitô hữu có bổn phận gì với môi trường sống? Đ. Có bổn phận tôn trọng công trình sáng tạo của Chúa, sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách có trách nhiệm và bảo vệ môi trường cho các thế hệ tương lai.
- H. Thế nào là một cuộc chiến tranh chính nghĩa theo giáo huấn Hội Thánh? Đ. Là giải pháp cuối cùng, khi mọi phương thế hòa bình đã thất bại, nhằm tự vệ trước một cuộc xâm lược bất công, và phải được tiến hành có chừng mực.
- H. Vai trò của người Kitô hữu trong chính trị là gì? Đ. Tham gia xây dựng xã hội theo các giá trị Tin Mừng, cổ võ cho công lý, hòa bình và phẩm giá con người.
- H. Đâu là nhân đức nền tảng cho đời sống xã hội? Đ. Là đức công bằng, đòi hỏi phải tôn trọng quyền lợi của người khác và trả lại cho mỗi người những gì thuộc về họ.
- H. Đâu là đỉnh cao của đời sống luân lý Kitô giáo? Đ. Là sống theo các Mối Phúc Thật, thể hiện một con tim nghèo khó, hiền lành, khao khát sự công chính và đầy lòng thương xót.