ĐÔI VAI
Thiên Chúa tạo dựng con người rất cân đối với nhiều cặp đôi: hai bán cầu não, đôi mắt, đôi tai, đôi tay, đôi chân, đôi vai. Có lẽ khổ nhất là đôi vai – một vai tình và một vai nợ. Vì cần tình mà nhận tình, vì nhận tình mà mang nợ. Và nợ tình chẳng bao giờ trả hết, thế nên suốt đời vẫn phải mang ơn.
Nhưng “nợ tình” thì rất đáng vay: “Anh em đừng mắc nợ gì ai, ngoài món nợ tương thân tương ái.” (Rm 13:8a) Tạ ơn là cảm tạ, cảm ơn, tri ân, biết ơn, nhớ ơn. Sống trên đời, không ai là một ốc đảo, nghĩa là luôn có mối liên đới với người khác, bằng cách này hay cách khác, trực tiếp hoặc gián tiếp. Không ai lại không thọ ân của người khác, đơn giản nhất là nhờ ông bà, cha mẹ, anh chị em, hàng xóm, thầy cô, bạn bè,... “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” và “Uống nước nhớ nguồn” là những câu tục ngữ nhắc nhở về lòng biết ơn.
Biết ơn là một “khoản” trong đạo lý làm người. Thế nào là biết ơn? Biết ơn là biết tự trọng, biết tôn trọng người khác, thể hiện sự giáo dưỡng, sống khiêm tốn và trọng chữ tín. Trong cuốn “Những Lời Khai Thị Vàng Ngọc,” Tịnh Không Pháp Sư viết: “Hãy biết ơn những người khiển trách ta, vì họ giúp ta tăng trưởng định tuệ; hãy biết ơn những người làm ta vấp ngã, vì họ khiến năng lực của ta mạnh mẽ hơn; hãy biết ơn những người bỏ rơi ta, vì họ đã dạy cho ta biết tự lập; hãy biết ơn những người đánh đập ta, vì họ đã tiêu trừ nghiệp chướng cho ta; hãy biết ơn những người lường gạt ta, vì họ tăng tiến kiến thức cho ta; hãy biết ơn những người làm hại ta, vì họ đã tôi luyện tâm trí của ta; hãy biết ơn tất cả những người khiến ta được kiên định và thành tựu.” Tư tưởng cao cả, bất cứ ai sống đúng như vậy thì đúng là vĩ nhân rồi – và cũng thực sự là thánh nhân vậy.
Cũng chỉ là phàm nhân mà người ta còn biết như thế thì thật đáng quý trọng. Và có lẽ nhờ đó mà chúng ta không còn ngạc nhiên, đồng thời cũng hiểu được lý do Chúa Giêsu bảo chúng ta PHẢI yêu kẻ thù: “Hãy chúc lành cho kẻ nguyền rủa anh em và cầu nguyện cho kẻ vu khống anh em.” (Lc 6:28) Luật yêu của Ngài khác Cựu Ước, có vẻ “ngược đời” lắm, nhưng đó lại là nghịch-lý-thuận. Quả thật, hiểu cho sâu xa thì ai cũng là ân nhân của chúng ta, dù ít hay nhiều, trực tiếp hay gián tiếp, nghĩa là chúng ta luôn phải biết ơn người khác. Với Thiên Chúa, con người càng phải biết tạ ơn nhiều hơn. Tâm tình tạ ơn phải được lặp đi lặp lại rất nhiều lần như một điệp khúc của bài trường ca, từng ngày và suốt đời.
Thật vậy, cảm thấy lòng luôn bồi hồi nên Thánh Vịnh gia đã tự vấn – và tự trả lời: “Biết lấy chi đền đáp Chúa bây giờ vì mọi ơn lành Người đã ban cho? Tôi xin nâng chén mừng ơn cứu độ và kêu cầu thánh danh Chúa.” (Tv 116 [114-115]:12-13) Tạ ơn Thiên Chúa là bổn phận và trách nhiệm của mỗi tín nhân – các thụ tạo, mặc dù việc đó chẳng thêm gì cho Ngài nhưng lại sinh ơn cứu độ cho chính chúng ta. Thật là kỳ diệu vô cùng. Điều đó chứng tỏ Thiên Chúa yêu thương chúng ta tới mức chúng ta không thể tưởng tượng được.
Liên quan vấn đề biết ơn, chúng ta có thể nhớ lại chuyện mười người phong hủi, chuyện thật chứ không là dụ ngôn. Cả mười người đều được sạch, nhưng chỉ có một người ngoại bang trở lại tạ ơn Chúa Giêsu. (Lc 17:11-19) Như vậy, chắc chắn chín người kia là “đạo gốc,” nhưng họ lại vô ơn, có lẽ họ tưởng mình là “ngon lành” rồi. Câu chuyện này “nhắc khéo” về việc chúng ta thường vô ơn không chỉ với tha nhân, mà đáng quan ngại là vô ơn với Chúa. Cầu nguyện thì xin đủ thứ, chẳng thấy tạ ơn chi ráo trọi. Tệ thật!
Quả thật, khi Ngài nói về người môn đệ chân chính, Chúa Giêsu nói thẳng: “Không phải bất cứ ai thưa với Thầy: ‘Lạy Chúa! lạy Chúa!’ là được vào Nước Trời cả đâu! Nhưng chỉ ai THI HÀNH ý muốn của Cha Thầy là Đấng ngự trên trời, mới được vào mà thôi.” (Mt 7:21) Có những người nhân danh Chúa mà nói tiên tri, trừ quỷ, làm nhiều phép lạ,... nhưng Chúa Giêsu không hề biết họ: “Xéo đi cho khuất mắt Ta, hỡi bọn làm điều gian ác!” (Mt 7:23) Chúng ta làm những việc mà chúng ta tưởng là “đạo đức” nhưng với Chúa thì chỉ là tồi tệ. Cái thói “chảnh” thật đáng quan ngại, vì không khéo thì chúng ta có thể ở trong đám người ấy. Lạy lắm mỏi gối, mỏi lưng, mỏi tay,… cũng vô ích nếu chẳng thật lòng mà chỉ có ý… khoe. Nếu thế thì “chết” thật!
Khiêm nhường không phải là “ra vẻ,” và rồi người ta cũng biết. Người khiêm nhường thì biết ơn người khác, vui vẻ chứ không ưu sầu hoặc khó chịu. Kinh Thánh mời gọi: “Nào thiếu nữ Sion, hãy vui mừng hoan hỷ! Hỡi thiếu nữ Giêrusalem, hãy vui sướng reo hò! Vì kìa Đức Vua của ngươi đang đến với ngươi: Người là Đấng Chính Trực, Đấng Toàn Thắng, khiêm tốn ngồi trên lưng lừa, một con lừa con vẫn còn theo mẹ.” (Dcr 9:9) Lý do để sống vui mừng rất rõ ràng. Thiên Chúa đến với loài người bằng nhiều cách, dạng phổ biến nhất là Thánh Ân của Ngài. Vì thế, chúng ta không thể không biết tạ ơn Ngài. Ngài còn đến với chúng ta qua từng người chúng ta gặp hằng ngày, và rồi chúng ta cũng phải biết ơn những người chúng ta gặp – dù họ là ai, vì ai cũng có cái để chúng ta học hỏi – họ đúng thì mình theo, họ sai thì mình tránh. Nợ tình cứ chồng chất thêm, vai đời cứ trĩu xuống. Suốt đời như thế.
Là con người, dù cuộc sống có như thế nào, chúng ta vẫn phải tạ ơn Thiên Chúa vì Ngài là Đấng cứu thoát chúng ta khỏi kẻ thù và làm cho chúng ta được an cư lạc nghiệp: “Người sẽ quét sạch chiến xa khỏi Épraim và chiến mã khỏi Giêrusalem; cung nỏ chiến tranh sẽ bị Người bẻ gãy, và Người sẽ công bố hoà bình cho muôn dân. Người thống trị từ biển này qua biển nọ, từ sông Cả đến tận cùng cõi đất.” (Dcr 9:10) Vả lại, “chẳng ai có thể nhận được gì mà không do Trời ban.” (Ga 3:27) Và Chúa Giêsu nói rất cụ thể: “Không có Thầy, anh em chẳng làm gì được.” (Ga 15:5)
Có vẻ như Thánh Vịnh gia không lúc nào an tâm: “Lạy Thiên Chúa con thờ, là Vua của con, con nguyện tán dương Chúa và chúc tụng Thánh Danh muôn thuở muôn đời. Ngày lại ngày, con xin chúc tụng Chúa và ca ngợi Thánh Danh muôn thuở muôn đời.” (Tv 145:1-2) Thiên Chúa vui lòng thì có lợi cho chúng ta vô cùng. Tuy nhiên, chúc tụng Chúa khi cuộc đời chúng ta xuôi chèo mát mái thì không có gì đáng nói, nhưng thật đáng nói nếu cuộc đời chúng ta luôn gặp trắc trở với số kiếp lận đận, mơ không thấy, ước không xuôi, hầu như thua kém mọi người. Thánh Gióp là tấm gương sáng chói về vấn đề đó. Mặc dù bị mất tất cả, từ tài sản tới con cái, bản thân ông cũng bị bệnh tật, mọi người đều xa tránh, nhưng ông vẫn trung tín với Thiên Chúa.
Ông xác định: “Thân trần truồng sinh từ lòng mẹ, tôi sẽ trở về đó cũng trần truồng. Đức Chúa đã ban cho, Đức Chúa lại lấy đi: xin chúc tụng danh Đức Chúa!” (G 1:21) Cả đời chúng ta cũng không thể so sánh với một góc nhỏ của Thánh Gióp. Lý do ông đưa ra đơn giản mà… nhiêu khê, nhưng rất cụ thể, bởi vì ai cũng sinh ra và vào đời với hai bàn tay trắng. Chúa biết nên Ngài ban cho đôi vai để chúng ta chịu đựng khi sống ở cõi tạm này.
Quả thật, niềm tin của Thánh Gióp vô cùng lớn lao! Niềm tin của ông không mơ hồ hoặc ảo tưởng, mà hoàn toàn chính xác, đúng như Thánh Vịnh gia đã xác định: “Chúa là Đấng từ bi nhân hậu, Người chậm giận và giàu tình thương. Chúa nhân ái đối với mọi người, tỏ lòng nhân hậu với muôn loài Chúa đã dựng nên. Lạy Chúa, muôn loài Chúa dựng nên phải dâng lời tán tạ, kẻ hiếu trung phải chúc tụng Ngài, nói lên rằng: triều đại Ngài vinh hiển, xưng tụng Ngài là Đấng quyền năng, để nhân loại được tường những chiến công của Chúa, và được biết triều đại Ngài rực rỡ vinh quang.” (Tv 145:8-12)
Chắc chắn chỉ một mình Thiên Chúa là Đấng cầm quyền sinh tử, Ngài “đẩy xuống âm phủ rồi lại kéo lên,” (1 Sm 2:6; Kn 16:13) Ngài “bắt phải nghèo và cho giàu có, hạ xuống thấp và nhắc lên cao.” (1 Sm 2:6-7) Nghe có vẻ “oải” lắm, nhưng không phải như vậy, bởi vì Ngài vẫn “thành tín trong mọi lời Ngài phán, và đầy yêu thương trong mọi việc Ngài làm. Ai quỵ ngã, Ngài đều nâng dậy, kẻ bị đè nén, Ngài cho đứng thẳng lên.” (Tv 145:13-14) Thánh Vịnh gia đã trải nghiệm: “Lạy Chúa, từ âm phủ Ngài đã kéo con lên, tưởng đã xuống mồ mà Ngài thương cứu sống.” (Tv 30:4) Đúng là Hồng Ân chồng lên Hồng Ân, thế nên tạ ơn Chúa là điều hoàn toàn hợp lý. Và Ngài không hề quên đâu!
Trong cuộc sống, có lẽ chúng ta vẫn thường hành động trái ngược: biết mà không làm. Chúa Giêsu cũng đã nhắc nhở: “Tinh thần thì hăng say, nhưng thể xác lại yếu hèn.” (Mt 26:41; Mc 14:38) Thân xác thật nặng nề lắm, đến nỗi người ta ví von là “nặng như đá đeo.” Vẫn lòng chai dạ đá, con người chỉ “ưa thích chuyện hư không, chạy theo điều giả dối.” (Tv 4:3) Chẳng khác dân Israel xưa: cứng lòng và thách thức. (x. Tv 95:8-9)
Với kinh nghiệm đầy mình, Thánh Phaolô chia sẻ: “Vì tính xác thịt thì ước muốn những điều trái ngược với Thần Khí, còn Thần Khí lại ước muốn những điều trái ngược với tính xác thịt, đôi bên kình địch nhau, khiến anh em không làm được điều anh em muốn.” (Gl 5:17) Thần Khí Chúa rất quan trọng trong cuộc sống, bởi vì chính Chúa Thánh Thần luôn tác động để biến đổi chúng ta: “Anh em không bị tính xác thịt chi phối, mà được Thần Khí chi phối, bởi vì Thần Khí của Thiên Chúa ngự trong anh em. Ai không có Thần Khí của Đức Kitô thì không thuộc về Đức Kitô.” (Rm 8:9) Không thuộc về Ngài bởi vì không có ngài. Không có Ngài bởi vì không thương xót tha nhân. (x. G 6:14)
Rất cặn kẽ với lời giải thích của Thánh Phaolô: “Nếu Thần Khí ngự trong anh em, Thần Khí của Đấng đã làm cho Đức Giêsu sống lại từ cõi chết, thì Đấng đã làm cho Đức Giêsu sống lại từ cõi chết, cũng sẽ dùng Thần Khí của Người đang ngự trong anh em, mà làm cho thân xác của anh em được sự sống mới. Vậy thưa anh em, chúng ta mang nợ, không phải mang nợ đối với tính xác thịt, để phải sống theo tính xác thịt. Vì nếu anh em sống theo tính xác thịt, anh em sẽ phải chết; nhưng nếu nhờ Thần Khí, anh em diệt trừ những hành vi của con người ích kỷ nơi anh em thì anh em sẽ được sống.” (Rm 8:11-13) Quả thật, chúng ta luôn là “con nợ” của Thiên Chúa và tha nhân. Nhưng con nợ cũng vẫn phải biết ơn, vì mắc nợ cũng là một dạng thọ ân vậy. Mọi điều người khác làm cho mình đều là ân huệ đối, nhận biết như vậy là biết sống khiêm nhường.
Chắc chắn Hồng Ân lớn nhất mà chúng ta mắc nợ Chúa Giêsu, và phải nhớ mà tạ ơn Ngài, đó là ơn cứu tử của Ngài dành cho chúng ta: “Tôi hy sinh mạng sống mình cho đoàn chiên.” (Ga 10:15) Vâng, chính cái chết của Ngài là Hồng Ân cao cả, không gì sánh bằng, và chẳng bao giờ chúng ta có thể đền đáp cân xứng. Loại phản ứng này không thể cân bằng như phản ứng hóa học. Tuy nhiên, Ngài không đòi hỏi gì nhiều ở chúng ta, mà Ngài chỉ cần chúng ta biết hết lòng tin yêu Ngài và tạ ơn Ngài trong mọi hoàn cảnh – dù vui hay buồn, dù sướng hay khổ: “Anh em đừng lo lắng gì cả. Nhưng trong mọi hoàn cảnh, anh em cứ đem lời cầu khẩn, van xin và tạ ơn, mà giãi bày trước mặt Thiên Chúa những điều anh em thỉnh nguyện.” (Pl 4:6)
Chính Đức Giêsu đã làm gương cho chúng ta khi Ngài cất tiếng tạ ơn Chúa Cha: “Lạy Cha là Chúa Tể trời đất, con xin ngợi khen Cha, vì Cha đã giấu không cho bậc khôn ngoan thông thái biết những điều này, nhưng lại mặc khải cho những người bé mọn. Vâng, lạy Cha, vì đó là điều đẹp ý Cha.” (Mt 11:25-26) Ngài là Sư Phụ hiền lành và khiêm nhường (Mt 11:29) nên Ngài chỉ thích những con người “hèn mọn” mà thôi.
Chúa Giêsu “bật mí” điều quan trọng: “Cha tôi đã giao phó mọi sự cho tôi. Và không ai biết rõ người Con, trừ Chúa Cha; cũng như không ai biết rõ Chúa Cha, trừ người Con và kẻ mà người Con muốn mặc khải cho.” (Mt 11:27) Ai khiêm nhường thì Ngài sẽ mặc khải cho những điều bí ẩn. Chắc chắn như vậy. Và Ngài luôn mời gọi mọi người, không trừ ai: “Tất cả những ai đang vất vả mang gánh nặng nề, hãy đến cùng tôi, tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng. Anh em hãy mang lấy ách của tôi, và hãy học với tôi, vì tôi có lòng hiền hậu và khiêm nhường. Tâm hồn anh em sẽ được nghỉ ngơi bồi dưỡng. Vì ách tôi êm ái, và gánh tôi nhẹ nhàng.” (Mt 11:28-30)
Không ai lại không vất vả và mang gánh nặng nề, không cách này thì cách khác, dù theo nghĩa bóng hoặc nghĩa đen, có nghĩa là không ai lại không cần đến Ngài. Cuộc đời có rất nhiều thứ chúng ta phải “gồng mình” mà chịu đựng, thậm chí có những lúc chúng ta cảm thấy mệt mỏi và hầu như kiệt sức. Cái ách thô ráp và cái gánh nặng trĩu ở đâu cũng có, dù trong gia đình hoặc cộng đồng tu trì. Nhưng có lẽ chúng ta chưa thực sự kề vai vào gánh vác Ách và Gánh của Chúa Giêsu nên chúng ta vẫn thường “than thở” đủ thứ, than trách đủ kiểu. Thế mới biết phàm nhân yếu hèn quá đỗi, vậy mà vẫn “chảnh” lắm, thế nên lúc nào cũng chỉ rình nổi loạn.
Ơn nối tiếp ơn, phúc chồng lên phúc. Được sinh ra làm người là một đại ân, được lành lặn và khỏe mạnh là một đại ân nữa. Rồi chúng ta lại được Chúa Giêsu cứu độ, đó là một đặc ân khác. Như vậy, chúc tụng và tạ ơn là một trong các bổn phận hàng đầu mà chúng ta phải thực hiện đối với Thiên Chúa. Có nhiều cách, một cách đơn giản là tránh tội: “Hãy run sợ, và đừng phạm tội nữa, trên giường nằm, suy nghĩ và lặng thinh.” (Tv 4:5) Một cách khác cũng đơn giản là ca hát: “Hãy cùng nhau đối đáp những bài thánh vịnh, thánh thi và thánh ca do Thần Khí linh hứng; hãy đem cả tâm hồn mà ca hát chúc tụng Chúa.” (Ep 5:19) Có điều rất đặc biệt này: Tạ ơn Chúa là làm vinh danh Ngài. (x. Tv 50:23)
Thật thú vị và thấm thía với ca dao Việt Nam: “Ai mà phụ nghĩa quên công, Thì đeo trăm cánh hoa hồng chẳng thơm.” Quả thật, lòng biết ơn rất quan trọng, dù chúng ta đang hưng phấn trên đỉnh Ta-bor hoặc rũ rượi trên đỉnh Can-vê. Rất dễ dàng tạ ơn khi phấn khởi ở Ta-bor, nhưng rất khó tạ ơn khi ủ rũ ở Can-vê. Hằng ngày, một lời cảm ơn rất đơn giản nhưng lại rất thường bị lãng quên!
Chữ gánh thật hay, vì “gánh” có hai bên, biết gánh thì có thể giữ thăng bằng, không biết gánh thì không thể giữ thăng bằng. Ách và Gánh đều liên quan đôi vai. Chắc hẳn không ngẫu nhiên mà có hai vai – chứ không một vai. Hai vai để có thể sử dụng luân phiên, mỏi vai này thì chuyển vai kia. Khi vác thập giá cũng cứ làm như vậy thì không lo sợ “bán đồ nhi phế” đâu. Thiên Chúa quan phòng, tiền định, và lo liệu. Thật kỳ diệu!
Lạy Thiên Chúa, xin cảm tạ Ngài về mọi sự – dù vui hay buồn. Xin gia tăng ba đức đối thần và các đức đối nhân để chúng con đủ sức vác thập giá bằng cả hai vai, đồng thời có thể học thuộc bài học khôn ngoan từ Thập Giá của Đức Kitô. Xin giúp chúng con không ngừng nỗ lực hoàn thiện với một vai tình và một vai nợ, như hai nhánh ghép thành thập giá để đóng đinh tính xác thịt là cái tôi tồi tệ của chính mình.
Lạy Thiên Chúa toàn năng và nhân lành, một số nơi trên thế giới vẫn khốn khổ vì sự dữ Corona, xin Ngài thương xót mà ngăn chặn cho con cái Ngài được bình an tôn thờ Ngài. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.
TRẦM THIÊN THU